Οι ορμόνες μας ΖΗΝ κυβερνούν

ΖΗΝ Μπορεί η ανεξήγητη μελαγχολία μας να συνδέεται με τη σεροτονίνη και τα νεύρα μας με την τεστοστερόνη; Ή, διαφορετικά, μπορούν οι ενδογενείς χημικές ουσίες του οργανισμού μας να καθορίζουν τη ζωή μας; Τα όργανά μας παράγουν ορμόνες, που ελέγχουν ποικίλες δραστηριότητες του οργανισμού μας, όπως η αναπαραγωγή, ο μεταβολισμός, η ανάπτυξη. Επίσης, ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που απαντάμε σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος, αλλά και το πώς αισθανόμαστε.

Διαβάζοντας, λοιπόν, όσα ακολουθούν, μπορούμε να μάθουμε ποιος είναι ο ρόλος ορισμένων βασικών ορμονών στο σώμα μας, αλλά και πώς να τις «ελέγξουμε», ώστε να «πάρουμε» τα καλά τους, αφήνοντας στην άκρη τα αρνητικά.

1η στάση: Εγκέφαλος
Κορτιζόλη
Η ορμόνη του στρες: Όταν νιώθουμε ότι κινδυνεύουμε ή βιώνουμε συνθήκες ψυχολογικής ή σωματικής πίεσης, ο υποθάλαμος, που βρίσκεται στον εγκέφαλό μας, δίνει εντολή να παραχθεί κορτιζόλη από τα επινεφρίδια. Η συγκεκριμένη ορμόνη αποτελεί μέρος του αρχέγονου μηχανισμού «μάχης ή φυγής» απέναντι στους κινδύνους και η αύξηση των επιπέδων της έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των καρδιακών παλμών και της παροχής οξυγόνου στον εγκέφαλο, καθώς και την απελευθέρωση ενέργειας από τις αποθήκες λίπους και γλυκόζης στο σώμα.

Ωστόσο, τα υψηλά επίπεδά της για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως συμβαίνει στην εποχή μας, έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Όχι μόνο συμβάλλουν στην εξάντλησή μας, αλλά επηρεάζουν και την κατανομή του λίπους στο σώμα (συγκεντρώνοντάς το στην περιοχή της κοιλιάς), αυξάνουν τη χοληστερίνη και το σάκχαρο και προκαλούν υπερφαγία.

Ελέγξτε την: Ας θυμηθούμε τον χρυσό κανόνα που λέει γυμναστική 3 φορές την εβδομάδα. Η τακτική άσκηση μας βοηθά να εκτονωθούμε και κινητοποιεί αντιρροπιστικούς μηχανισμούς του οργανισμού, που εξουδετερώνουν τις ορμονικές και μεταβολικές επιδράσεις του στρες. Μάλιστα, για ακόμα καλύτερα αποτελέσματα, μπορούμε να εναλλάσσουμε μια συνεδρία έντονου αεροβικού προγράμματος με 1-2 συνεδρίες πιο χαλαρής άσκησης.

Μελατονίνη
Η ορμόνη του ύπνου: Παράγεται από τον εγκέφαλο και συγκεκριμένα από την επίφυση. Η σύνθεση και έκκρισή της ενεργοποιούνται από το σκοτάδι και απενεργοποιούνται από το φως και έτσι βοηθά τον οργανισμό μας να γνωρίζει πότε είναι ώρα να κοιμηθούμε και πότε να ξυπνήσουμε. Έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, ενισχύει την άμυνά μας και τα χαμηλά επίπεδά της έχουν συνδεθεί με παχυσαρκία, διαβήτη και καρκίνο. Μάλιστα, η μείωση της παραγωγής της λόγω της έκθεσής μας στο φως περισσότερες ώρες –εξαιτίας του τεχνητού φωτισμού τη νύχτα– έχει προταθεί ως μία από τις αιτίες της αύξησης του αριθμού των καρκίνων που παρατηρούνται.

Ελέγξτε τις: Με τις κατάλληλες συνθήκες για καλό ύπνο: Διατηρούμε τη θερμοκρασία του δωματίου γύρω στους 20 βαθμούς. Το πολύ κρύο ή η πολλή ζέστη αυξάνουν τον αριθμό και τη διάρκεια των αφυπνίσεων τη νύχτα. Κλείνουμε όλες τις πηγές φωτός και τραβάμε τις κουρτίνες. Ακόμη και ένα μικρό ποσοστό φωτεινότητας, π.χ. από το DVD Player, μπορεί να εισβάλει στον αμφιβληστροειδή ενώ έχουμε κλειστά τα μάτια. Δεν πέφτουμε για ύπνο με άδειο στομάχι, γιατί η υπογλυκαιμία προκαλεί την έκκριση ορμονών, ώστε να ρυθμιστούν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, και ουσιαστικά ο εγκέφαλος διεγείρεται, δυσχεραίνοντας τη διαδικασία του ύπνου.

Ενδορφίνες
Οι «ορμόνες» της ευτυχίας: Παράγονται κυρίως στην υπόφυση και τον υποθάλαμο, αποτελούν την κύρια ομάδα των ενδογενών οπιοειδών και όταν συνδέονται με ειδικούς νευροϋποδοχείς μπλοκάρουν το μήνυμα του πόνου στο νευρικό σύστημα. Ωστόσο, η δράση τους αυτή δεν έχει απεριόριστη ισχύ, αφού ο οργανισμός παράγει ένζυμα που μπλοκάρουν τη δράση των ενδορφινών, γι' αυτό υποφέρουμε όλο και περισσότερο από πόνους καθώς γερνούμε.

Οι ενδορφίνες συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία του οργανισμού και στην καλή ψυχολογική μας κατάσταση, καθώς ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα σε καταστάσεις στρες, βοηθούν στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος, έχουν αντιγηραντική δράση και βελτιώνουν τη μνήμη. Η κύρια δράση τους, ωστόσο, είναι η μείωση του στρες και η αναλγησία (συγκεκριμένα, έχουν 20-50 φορές ισχυρότερη αναλγητική δράση από τη μορφίνη).

Ελέγξτε τις: Η κατανάλωση σοκολάτας σε λογικές ποσότητες και η μουσική μάς κάνουν να αισθανόμαστε καλύτερα, ενεργοποιώντας την απελευθέρωσή τους στον εγκέφαλο. Όμως, ο πιο απολαυστικός τρόπος για να τις «παράγουμε» εξακολουθεί να είναι η σεξουαλική επαφή, που μέσω της έκκρισής τους συμβάλλει στη γενική ευεξία του οργανισμού και -μεταξύ άλλων- προκαλεί χαλάρωση.

2η στάση: Θυρεοειδής
Τ3 & Τ4
Ο «θερμοστάτης» μας: Ο θυρεοειδής ρυθμίζει την παραγωγή, τη χρήση και την αποθήκευση ενέργειας σε όλο το σώμα και λειτουργεί σαν τον θερμοστάτη για τα κύτταρα του οργανισμού. Παράγει βασικά 2 ορμόνες, τη θυροξίνη (Τ4) και την τριιωδοθυρονίνη (Τ3). Οι δύο αυτές ορμόνες ρυθμίζουν: την ωρίμαση του σκελετού και του εγκεφάλου του εμβρύου, την αύξηση του βασικού μεταβολισμού, την αύξηση του ρυθμού και της συσταλτικότητας της καρδιάς, την αύξηση της κινητικότητας του εντέρου, την αύξηση της αποδόμησης των οστών, την αύξηση του σακχάρου και την ελάττωση της χοληστερίνης του αίματος.

Σήμερα πάνω από 300 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον θυρεοειδή τους. Ωστόσο, υπολογίζεται ότι πάνω από τους μισούς δεν γνωρίζουν για την κατάστασή τους, παραμένουν χωρίς διάγνωση και υποφέρουν για καιρό, αφού τα συμπτώματά τους συγχέονται με άλλες καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη ή η εμμηνόπαυση. Το χρόνιο σωματικό ή ψυχικό στρες, η μόλυνση του περιβάλλοντος και η κακή διατροφή φαίνεται να παίζουν σημαντικότατο ρόλο στην εκδήλωση του προβλήματος. Η αυξανόμενη επιβάρυνση του περιβάλλοντος με ουσίες που μιμούνται τη δράση τους (ενδοκρινικοί διαταράκτες) και η αυξανόμενη ακτινοβολία στον εργασιακό χώρο και το σπίτι έχουν συντελέσει στην αύξηση των προβλημάτων θυρεοειδούς.

Ελέγξτε τις: Καιρός να περιορίσουμε όσο γίνεται τη χρήση συνθετικών χημικών και πλαστικών, καθώς περιέχουν ουσίες που, όπως είπαμε, μιμούνται τη δράση των ορμονών του θυρεοειδούς. Έτσι, για παράδειγμα, όταν παίρνουμε απέξω ζεστά ροφήματα, καλό είναι να αφαιρούμε το πλαστικό καπάκι. Επίσης, μια σωστή διατροφή που περιέχει αρκετές ποσότητες ιχνοστοιχείων και ιωδίου μπορεί να βοηθήσει.

3η στάση: Στομάχι
Λεπτίνη & γκρελίνη
Οι ορμόνες της πείνας: Μέσω της πρώτης το σώμα φτάνει και διατηρεί το βάρος στο γενετικά προκαθορισμένο επίπεδό του. Μετά την παραγωγή της, μεταφέρεται στον εγκέφαλο, όπου δρα ρυθμίζοντας την όρεξη. Όταν η συγκέντρωση λίπους ξεπεράσει το προκαθορισμένο επίπεδο, η παραγωγή της αυξάνεται, ώστε να δοθεί η εντολή για μείωση της όρεξης. Όταν η συγκέντρωση λίπους πέσει κάτω από το κανονικό, η παραγωγή της μειώνεται, προκαλώντας αύξηση της όρεξης. Η έλλειψή της οδηγεί στην ανεξέλεγκτη πρόσληψη τροφής. Η γκρελίνη, από την άλλη, βοηθά στην αύξηση της όρεξης. Τα επίπεδά της φαίνεται να ρυθμίζονται κατά τη διάρκεια της ημέρας και να συνδέονται με τις ώρες των γευμάτων. Μόλις φάμε, η έκκρισή της σταματάει, μέχρι τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα να πέσουν και να αρχίσει πάλι να ελευθερώνεται στην κυκλοφορία για να φάμε ξανά. Το ποσοστό στο σώμα μας σχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα με το βάρος μας. Έτσι, οι πολύ αδύνατοι άνθρωποι έχουν συνήθως μεγάλη ποσότητα, αφού το σώμα τους προσπαθεί να τους κινητοποιήσει να φάνε. Όμως, αν αρχίσουμε να παίρνουμε βάρος, τα επίπεδά της μειώνονται.

Ελέγξτε τις: Στόχος είναι η αύξηση της λεπτίνης και η ελάττωση της γκρελίνης με μικρές αλλαγές, όπως: Κοιμόμαστε περισσότερο, γιατί η λεπτίνη εκκρίνεται κυρίως στη διάρκεια του ύπνου. Ελέγχουμε το στρες, καθώς οι ορμόνες του σταματούν την έκκριση της λεπτίνης. Περιορίζουμε τη ζάχαρη, που αυξάνει τη γκρελίνη και ελαττώνει τη λεπτίνη μέσω της ινσουλίνης. Καταναλώνουμε περισσότερο ψάρι, που αυξάνει τη δραστικότητα της λεπτίνης, και φυτικές ίνες, γιατί φαίνεται ότι ελαττώνουν την παραγωγή γκρελίνης.

Σεροτονίνη
Η ουσία της καλής διάθεσης: Είναι εν μέρει υπεύθυνη για τη διάθεση και τη μνήμη μας και θεωρείται σημαντική για την έλευση του ύπνου. Μάλιστα, σε ασθενείς που πάσχουν από κατάθλιψη έχουν παρατηρηθεί μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλό τους.

Ελέγξτε την: Η άσκηση και η έκθεση στον ήλιο αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, όπως και η πρόσληψη υδατανθράκων (π.χ. προϊόντων ολικής άλεσης). Επίσης, πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα παίζουν βασικό ρόλο στην αύξηση της συγκέντρωσής της, ενώ θετική επίδραση στα επίπεδά της έχει και το αμινοξύ τρυπτοφάνη, που αποτελεί πρόδρομη ουσία της σεροτονίνης και βρίσκεται σε αρκετά τρόφιμα, όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα πουλερικά, οι μπανάνες και οι ξηροί καρποί.

4η στάση: Ωοθήκες
Οιστρογόνα & προγεστερόνη
Οι γυναικείες ορμόνες: Ελέγχονται από τις υποφυσιακές ορμόνες θυλακιοτρόπο (FSH) και ωχρινοποιητική (LH). Ρυθμίζουν την ωορρηξία, την περίοδο και τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του γυναικείου φύλου. Η γονιμότητα και η ψυχολογική ισορροπία της γυναίκας εξαρτώνται από την ισορροπία στην παραγωγή τους. Όμως, επειδή όλες οι ορμόνες «επικοινωνούν» μεταξύ τους, είναι σημαντικό για τη γονιμότητα να υπάρχει ισορροπία και μεταξύ άλλων ορμονών, όπως της ινσουλίνης, της λεπτίνης, της κορτιζόλης. Επομένως, παράγοντες όπως η διατροφή, η άσκηση και το περιβάλλον μπορούν να προκαλέσουν ανωμαλίες στο κύκλο, να επηρεάσουν αρνητικά τη γονιμότητα και να οδηγήσουν σε προβλήματα, όπως εμφάνιση ακμής και τριχοφυΐας, ακόμη και αποβολές.

Ελέγξτε τις: Ανοίγουμε έναν οδηγό μαγειρικής και εντρυφούμε στη μαγεία των γεύσεων και των αρωμάτων. Η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους, ένα σωστό διαιτολόγιο με τροφές χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου, η μέτρια άσκηση και ο περιορισμός -όσο γίνεται- του στρες είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες για τη διατήρηση της ισορροπίας τους, όταν δεν υπάρχουν παθολογικές ορμονικές διαταραχές.

Τεστοστερόνη
Η βασική ανδρική ορμόνη. Στις γυναίκες παράγεται κυρίως στα επινεφρίδια και τις ωοθήκες. Βασικός ρόλος της στην περίπτωση αυτή είναι η ανάπτυξη και η διατήρηση του μυϊκού συστήματος, η αύξηση του ασβεστίου στα οστά και η ρύθμιση της λίμπιντο. Η μείωσή της, λόγου χάρη, συνδέεται με κόπωση, ελάττωση της μυϊκής και οστικής μάζας, πόνους στις αρθρώσεις, πτώση της λίμπιντο και μελαγχολία. Αντίστοιχα, αύξησή της προκαλεί άνοδο της μυϊκής μάζας, μετατόπιση του λίπους από την περιφέρεια στην κοιλιά, ακμή, τριχοφυΐα, τριχόπτωση, διαταραχές του κύκλου, εκνευρισμό και επιθετική συμπεριφορά, χωρίς υπέρμετρη αύξηση της λίμπιντο. Η συνηθέστερη αιτία αυξημένης τεστοστερόνης στις γυναίκες είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη, που προκαλεί το μεταβολικό σύνδρομο και τις πολυκυστικές ωοθήκες.

Ελέγξτε την: Ο καλύτερος τρόπος για να αυξηθεί η τεστοστερόνη στις γυναίκες είναι η αύξηση στον οργανισμό ενός ανδρογόνου, της DHEA, που μετατρέπεται σε τεστοστερόνη. Η DHEA αυξάνεται φυσιολογικά με την άσκηση, την ελάττωση των υδατανθράκων, τη λήψη ω-3 λιπαρών και ελαιόλαδου και έναν καλό ύπνο. Από την άλλη, ελάττωση της αυξημένης τεστοστερόνης επιτυγχάνεται με μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη, πτώση του βάρους, άσκηση, περιορισμό της ζάχαρης. Αν υπάρχει παθολογικό πρόβλημα, πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Πηγή: Vita


Διαβάστε επίσης:
Τα δάκρυά σου είναι φτιαγμένα από στρες 
ΖΗΝ: Η γυμναστική της χαράς
Η Χημεία του Έρωτα

εμφάνιση σχολίων