Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Εμείς οι πρόσφυγες

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ «Το 1943 η Χάνα Άρεντ μιλάει, μ' ένα σπαραχτικό και σαρκαστικό κείμενο, για την κατάσταση του εβραίου πρόσφυγα, γι' αυτό το καινούργιο είδος ανθρώπου "που κλείνεται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης από τους εχθρούς του και στα στρατόπεδα εγκλεισμού από τους φίλους του".

Πενήντα χρόνια μετά κι αφού ένα νέο κύμα προσφύγων έχει μόλις αρχίσει να διασχίζει τα ευρωπαϊκά σύνορα, ο Αγκάμπεν σχολιάζει το κείμενο της Άρεντ διαπιστώνοντας ταυτόχρονα τα κενά της σύγχρονης φαντασμαγορικής ρητορείας περί δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Στις αρχές του επόμενου αιώνα, ο Έντσο Τραβέρσο εξετάζει το πλεονέκτημα που προσφέρει στους εξόριστους διανοούμενους μια "ερμηνευτική της απόστασης", εντοπίζοντας μάλιστα αναλογίες και διαφορές (και τη χαμένη ευκαιρία μιας συνάντησης) ανάμεσα στην εβραϊκή και τη μαύρη διασπορά.

Τούτο το βιβλίο φέρνει πλάι-πλάι τα τρία αυτά κείμενα, την ίδια στιγμή που ένα ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας περνάει στην κατάσταση του πρόσφυγα, στερημένου από κάθε δικαίωμα - κι ενώ η πολιτική τοποθέτηση απέναντι στο πρόβλημα της μετανάστευσης γίνεται αποφασιστική διαχωριστική γραμμή».


«ΚΑΤΑ ΠΡΩΤΟ ΛΟΓΟ, δεν μας αρέσει να μας αποκαλούνε “πρόσφυγες”. (...) Πρόσφυγας ήταν το άτομο που αναγκαζότανε να αναζητήσει άσυλο εξαιτίας κάποιας πράξης που διέπραξε ή εξαιτίας κάποιας πολιτικής άποψης που είχε. Λοιπόν, είναι αλήθεια ότι αναζητούμε άσυλο, αλλά δεν έχουμε διαπράξει καμία πράξη και οι περισσότεροι από εμάς ποτέ δεν ονειρεύτηκαν να έχουν κάποια ριζοσπαστική πολιτική άποψη. [...] Θέλαμε να ξαναφτιάξουμε τις ζωές μας, αυτό ήταν όλο. Για να ξαναφτιάξει κανείς τη ζωή του πρέπει να είναι δυνατός και αισιόδοξος. Έτσι κι εμείς είμαστε πολύ αισιόδοξοι».
- Hannah Arendt, We refugees, 1943

«ΕΑΝ, ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ-ΚΡΑΤΟΥΣ, ο πρόσφυγας συνιστά ένα τόσο ανησυχητικό στοιχείο, αυτό συμβαίνει πάνω απ' όλα επειδή, σπάζοντας την ταύτιση μεταξύ ανθρώπου και πολίτη, μεταξύ γέννησης και εθνικότητας, ο πρόσφυγας βυθίζει σε κρίση την πρωταρχική πλασματική εξομοίωση της κυριαρχίας. Φυσικά, μεμονωμένες εξαιρέσεις στην αρχή αυτή πάντοτε υπήρξαν. Η καινοτομία της εποχής μας, που απειλεί τα ίδια τα θεμέλια του έθνους-κράτους, είναι ότι όλο και περισσότερα τμήματα της ανθρωπότητας δεν μπορούν πλέον να εκπροσωπηθούν μέσα σε αυτό. Γι' αυτό -επειδή δηλαδή ο πρόσφυγας αποδιαρθρώνει την παλαιά τριάδα κράτος/έθνος/έδαφος- αυτή η φαινομενικά περιθωριακή φιγούρα αξίζει να θεωρηθεί μάλλον ως κεντρική φιγούρα της πολιτικής μας ιστορίας. Θα ήταν καλό να μην ξεχνάμε ότι τα πρώτα στρατόπεδα στην Ευρώπη χτίστηκαν ως χώροι για τον έλεγχο των προσφύγων, και ότι η χρονική διαδοχή -στρατόπεδα εγκλεισμού, στρατόπεδα συγκέντρωσης, στρατόπεδα εξόντωσης- εκπροσωπεί μια απολύτως πραγματική σχέση καταγωγής. Ένας από τους λίγους κανόνες που οι Ναζί τήρησαν πιστά κατά τη διάρκεια της «τελικής λύσης» ήταν ότι μόνο αφού οι Εβραίοι και οι τσιγγάνοι είχαν χάσει κάθε ιθαγένεια (ακόμη και εκείνη την δεύτερης κατηγορίας ιθαγένεια που διέθεταν μετά τους νόμους της Νυρεμβέργης) μπορούσαν να σταλούν στα στρατόπεδα εξόντωσης. Όταν τα δικαιώματα του δεν είναι πλέον δικαιώματα του πολίτη, τότε ο άνθρωπος είναι στ' αλήθεια ιερός, με την έννοια που είχε ο όρος αυτός στο αρχαϊκό ρωμαϊκό δίκαιο: προορισμένος να πεθάνει».                              
- Giorgio Agamben, Al di là dei diritti dell' uomo, 1996

«ΜΙΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ του νεοτερικού κόσμου δεν θα μπορούσε να μη σημειώσει ένα εντυπωσιακό παράδοξο: διάφορα γεγονότα, που σήμερα τα θεωρούμε εμβληματικά της βίας του 20ού αιώνα, είχαν αντιμετωπιστεί με αδιαφορία, ή είχαν αγνοηθεί, ή είχαν θεωρηθεί κοινότοπα, από τους συγκαιρινούς τους. Η ποιότητα αυτής της βίας έγινε αντιληπτή με καθυστέρηση, μερικές φορές πολλές δεκαετίες μετά τα γεγονότα που την είχαν συμπυκνώσει, όχι μόνο από κείνους που την είχαν υποστεί αλλά και από κείνους που τότε την είχαν καταπολεμήσει με θάρρος και αποφασιστικότητα. Και η κριτική σκέψη κατέγραψε αυτές τις ιστορικές τομές με μεγάλη καθυστέρηση. Μπορούμε να εικονογραφήσουμε αυτή τη διαπίστωση με πλήθος παραδείγματα. Αρκεί να σκεφτούμε τρία γεγονότα που έχουν πια αναγορευτεί εμβληματικές εικόνες του 20ού αιώνα: το Γκουλάγκ, το Άουσβιτς και τη Χιροσίμα».
- Enzo Traverso, Exil et violence, 2012

εμφάνιση σχολίων