Έκο: Η αριστοκρατία Α' ΠΡΟΣΩΠΟ είναι πάντα ίδια

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Ακόμα και οι New York Times βάζουν σε εισαγωγικά οποιαδήποτε δήλωση κάνει κάποιος στον δρόμο, μεταμορφώνοντάς την έτσι σε «γεγονός», υπό το πρόσχημα ότι έτσι διαχωρίζουν το «γεγονός» από τον σχολιασμό. Όλες οι εφημερίδες αυτό κάνουν. Είναι κάτι για το οποίο έχω γράψει επανειλημμένα ασκώντας πολεμική. Απλούστατα, όταν γράφω ένα δοκίμιο, ο κόσμος αδιαφορεί. Μ’ ένα μυθιστόρημα, όμως, ο κόσμος δίνει στα προβλήματα τη δέουσα προσοχή.

Με το «Φύλλο μηδέν» θέλησα να αναπαραστήσω με τον πιο γκροτέσκο τρόπο τη μετριότητα των δημοσιογράφων, ωστόσο πολλά απ’ αυτά τα κακώς κείμενα υπάρχουν και στις ποιοτικές εφημερίδες.

Γιατί όμως η δημοσιογραφία πέφτει ολοένα και συχνότερα σ’ αυτή την παγίδα; Εξαιτίας της κρίσης που αντιμετωπίζει, η οποία χρονολογείται από την εμφάνιση της τηλεόρασης. Εκεί ακούς αποβραδίς όσα η εφημερίδα γράφει το επόμενο πρωί. Η εφημερίδα έπρεπε να έχει εξαφανιστεί ολοσχερώς, αλλά αντ’ αυτού μετατράπηκε σε «εβδομαδιαία». Την εποχή που πρωτοεμφανίστηκε η τηλεόραση, οι εφημερίδες κυκλοφορούσαν με 8 ή 12 σελίδες. Τώρα, έχουν 60. Τη στιγμή που δεν είχαν πια τίποτα να πουν, αύξησαν την ύλη τους εντάσσοντας σ’ αυτήν σχόλια, αναλύσεις ή, απλούστατα, κουτσομπολιά.

Η κρίση της δημοσιογραφίας ήταν παγκόσμια. Εξ ου και η κυκλοφορία παραρτημάτων με άρθρα εμβάθυνσης και έρευνες, τα οποία μπορούν να προετοιμαστούν επτά μέρες πριν την κυκλοφορία τους. Ήταν οι προσπάθειες των ημερήσιων εφημερίδων για να ξεφύγουν απ’ αυτόν τον θανάσιμο εναγκαλισμό.

Η νέα γενιά δεν διαβάζει πια εφημερίδες, αναζητεί την πληροφόρηση στο διαδίκτυο. Αλλά στο διαδίκτυο δεν υπάρχει κανενός είδους προστατευτικό φίλτρο. Όταν διαβάζω την «Humanité», γνωρίζω την πολιτική τοποθέτηση της εφημερίδας. Ξέρω πως είναι κάπως διαφορετική από κείνη του «Figaro»... Στο διαδίκτυο, δεν ξέρω ποτέ ποιος μιλάει. Είμαι δυνητικό θύμα κάθε πιθανής ή απίθανης παραποίησης ή πλεκτάνης. Ένας νέος άνθρωπος δύσκολα διακρίνει ανάμεσα σ’ έναν ιστότοπο αντισημιτικό και σ’ έναν κανονικό δημοκρατικό ιστότοπο.

Καταλαβαίνουν ποιος μιλάει στο διαδίκτυο μόνον εκείνοι που έχουν τη δυνατότητα να διακρίνουν τον έναν ιστότοπο από τον άλλο, να προσεγγίζουν τα πράγματα με κριτική ματιά, το κατορθώνουν. Είναι αυτοί που πήγαν στα καλύτερα σχολεία. Η αριστοκρατία είναι πάντοτε η ίδια.

Στα μυθιστορήματά μου, οι γυναίκες αποτελούν συχνά το όχημα του ορθολογισμού. Στο Εκκρεμές του Φουκώ, η γυναίκα του Καζομπόν είναι εκείνη που ξεδιαλύνει όλες τις πλεκτάνες. Το ίδιο συμβαίνει και σ’ αυτό το βιβλίο. Η Μάγια στο Φύλλο Μηδέν κουβαλάει το φορτίο της λογικής και του χιούμορ. Είναι ο δικός μου τρόπος να εκφράζω τις φεμινιστικές μου θέσεις. Αν αντικατοπτρίζει μια πραγματική κατάσταση; Δεν το νομίζω. Στο βιβλίο μου υπάρχει μόνο μια γυναίκα, ενώ στις αίθουσες σύνταξης ο αριθμός τους αυξάνεται ολοένα. Σίγουρα υπάρχουν πάντοτε σεξιστικές αντιδράσεις, ωστόσο οι δικοί μου δημοσιογράφοι είναι μάλλον για κλάματα.


Απόσπασμα από τη συνέντευξη του Ουμπέρτο Έκο (5 Ιανουαρίου 1932-19 Φεβρουαρίου 2016) που δημοσιεύτηκε στην Humanité Dimanche. Μετάφραση: Βίκη Δέμου. Το βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο, Φύλλο Μηδέν, κυκλοφορεί από τις εκδ. Ψυχογιός.

Πηγή: Η εποχή


Διαβάστε επίσης: 
Έκο: Η καταραμένη καφετιέρα
Έκο: Τα σημάδια του πρωτο-φασισμού

εμφάνιση σχολίων