Το μηδέν και το άπειρο, του Artúr Kösztler, και 2 νέες εκδόσεις
ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤΑΜΗΣ [email protected]
2 Ιουνίου 2014
ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙ’ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΝΑ ΜΕΤΡΑΝΕ: «Το μηδέν και το άπειρο», του Artúr Kösztler, Νησίδες 2003, μετάφραση Βασίλης Τομανάς. Το βιβλίο αυτό, ίσως η αρτιότερη μυθοπλαστική μεταγραφή ιστορικών γεγονότων, παραμένει, εβδομηντατόσα χρόνια μετά τη συγγραφή του, ίσως το πιο φορτισμένο ιδεολογικά αφήγημα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Ομοίως με το «1984» του Orwell, το θέμα του ξεπερνά κατά πολύ την υπόθεσή του και οι αδυσώπητες μοιραίες αντιφάσεις της εποχής που το γέννησαν δεν λειτουργούν πια παρά ως υποσημειώσεις στο περιθώριο της πλοκής του. Σήμερα η ανάγνωση αυτού του κειμένου-ορόσημου απλώς και μόνο ως σπουδή στην αποτυχία ενός πολιτικού συστήματος περιορίζει στο ελάχιστο το μέγεθος της κριτικής διάστασης που ενδεχομένως και άθελά του ο συγγραφέας του μας έχει επιφυλάξει.
«Η Ιστορία μάς έχει διδάξει ότι συχνά τα ψεύδη την εξυπηρετούν καλύτερα από την αλήθεια». Ο πρωταγωνιστής του έργου, Nicholas Rubashov, πρώτα ήρωας της σοσιαλιστικής εποποιίας και στη συνέχεια θύμα των σταλινικών διωγμών, ενώ διασχίζει την απόσταση ανάμεσα στους τοίχους του κελιού του, έρχεται αντιμέτωπος με το μυστήριο της ίδιας της Ιστορίας και με την ολέθρια για τους μάρτυρές της μυστικιστική της διάσταση. Δεσμώτης των αγώνων και των αγωνιών ενός ολόκληρου αιώνα, δεν φέρει απλώς το παράλογο πάθος να βρίσκεται υπόλογος για εγκλήματα που ούτε καν σκέφτηκε ποτέ να διαπράξει, αλλά ανακρίνεται, βασανίζεται και τελικά ομολογεί τη συμμετοχή του στη μεγαλύτερη συνωμοσία που θα μπορούσε ποτέ να καταστρώσει το ανθρώπινο είδος: αυτήν της αιώνιας πάλης για έναν καλύτερο κόσμο.
Και όσο και αν αυτός ο κόσμος αποδεικνύεται ψεύτικος, τόσο η πάλη για την αλλαγή του αναδεικνύεται ως η μόνη αληθινή. Το μόνο που μένει σε αυτό το ιστορικό μη-τέλος είναι να καταδειχθεί η διαφορά ανάμεσα στο ψέμα των μέσων και την αλήθεια του σκοπού. Ή μήπως το αντίστροφο; «Μέχρι να φτάσουμε εκεί, η πολιτική θα παραμένει αιματοβαμμένος ερασιτεχνισμός, σκέτη δεισιδαιμονία και μαύρη μαγεία…»
- Ο πρωτότυπος τίτλος του διασημότερου έργου του Kösztler είναι «Darkness at Noon» (ο Ούγγρος Kösztler μετά την εγκατάστασή του στο Λονδίνο το 1940, έγραφε αποκλειστικά στα αγγλικά). Ο ελληνικός τίτλος οφείλεται στον Αλέξανδρο Κοτζιά που το πρωτομετέφρασε για λογαριασμό των Εκδόσεων Γαλαξίας το 1965.
- Το «Μηδέν και το Άπειρο» κυκλοφόρησε επίσης το 1974 από τις Εκδόσεις Κάκτος σε μετάφραση Βασίλη Καζαντζή. Από τον ίδιο εκδοτικό και σε μετάφραση Αλέξανδρου Κοτζιά κυκλοφόρησε το 2010 και η συλλογή δοκιμίων του Kösztler «Ο κομισάριος και ο Γιόγκι».
- Τα περισσότερα, αλλά και τα λιγότερο γνωστά, βιβλία του Kösztler κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Χατζηνικολή. Από αυτά θα μπορούσα ίσως να ξεχωρίσω, για λόγους που δεν είναι της παρούσης, τις «Ρίζες της σύμπτωσης» σε μετάφραση της ίδιας της Ιωάννας της Χατζηνικολή.
ΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΔΙΑΒΑΖΕΙ (ΕΚ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΩΝ): «Η μνήμη, η ιστορία, η λήθη», του Paul Ricœur, εκδόσεις Ίνδικτος, μετάφραση Ξενοφών Κομνηνός. Το σημαντικότερο έργο του Γάλλου στοχαστή, προϊόν της έμμονης ιδέας του γύρω από το πνεύμα της «ακριβοδίκαιης μνήμης», παρά τον δυσπρόσιτό του ακαδημαϊσμό και τις αναπόφευκτες παραδοξολογίες του, γεννά πολύτιμους συλλογισμούς για το κατά πόσο οι σύγχρονες πολιτικές της λήθης εξυπηρετούν την ορθή κι ωφέλιμη υπαγόρευση του ευρωπαϊκού ιστορικού μας αφηγήματος. «Νουθεσία ημιόνου», του Γιάννη Αστερή, εκδόσεις Ίνδικτος. Με τη δεύτερη νουβέλα του ο Γιάννης ο Αστερής (προηγήθηκε η «Θύελλα», επίσης από τον Ίνδικτο) συνεχίζει τις νομοτελειακά αδιέξοδες υπαρξιακές του αναζητήσεις στη λογοτεχνία, και φαίνεται πως με την άνεση που διαθέτει στη χρήση των αφηγηματικών μέσων, μπορεί εύκολα σχετικά να ξεπερνά τις όποιες παγίδες στήνει η ίδια του η πλοκή σε αυτόν και στους ήρωές του.
εμφάνιση σχολίων