Τανιζάκι: Το εγκώμιο Α' ΠΡΟΣΩΠΟ της σκιάς

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Το χαρτί είναι ένα πράγμα που απ’ ό,τι ξέρω ανακαλύφθηκε από τους Κινέζους· για το δυτικό χαρτί δεν τρέφουμε κανένα ιδιαίτερο συναίσθημα και δεν είναι τίποτα περισσότερο από κάποιο πράγμα καθαρά πρακτικής σημασίας, ενώ η υφή του κινέζικου και του ιαπωνικού χαρτιού μας δίνει μια αίσθηση ζεστασιάς και γαληνεύει το πνεύμα μας.

Γιατί ακόμα και το ίδιο το λευκό χρώμα είναι διαφορετικό στο άσπρο ενός δυτικού χαρτιού και σ’ αυτό ενός δικού μας. Το δυτικό χαρτί μοιάζει να αποδιώχνει το φως, ενώ το χοσό (υψηλής ποιότητας ιαπωνικό χαρτί) και το κινέζικο χαρτί το ρουφάει μέσα του, μεστά, όπως η απαλή επιφάνεια του πρώτου χιονιού· μαλακό στο άγγιγμα του χεριού, αθόρυβο όταν τσαλακώνει ή στο δίπλωμα· ευγενικό, όπως το γαλήνιο άγγιγμα του φύλλου ενός δέντρου.

Γιατί το δικό μας πνεύμα δεν βρίσκει τη γαλήνη σε τίποτα γυαλιστερό. Οι Δυτικοί χρησιμοποιούν επιτραπέζια σκεύη ασημένια, ατσάλινα ή από νίκελ, τα οποία τα στιλβώνουν μέχρι να λάμψουν, πράγμα που εμείς το αντιπαθούμε. Αν και χρησιμοποιούμε κι εμείς το ασήμι στις τσαγιέρες, τα κύπελλα και τις καράφες του σάκε, δεν τα στιλβώνουμε όπως κάνουν εκείνοι.

Αντίθετα τα απολαμβάνουμε όταν η λάμψη της επιφάνειας ξεθωριάζει με το πέρασμα τού χρόνου κι έρχεται και παίρνει ένα χρώμα μαύρο καπνισμένο, και σε κάθε σπιτικό έχει συμβεί ν’ ακούσει μια χωρίς καλαισθησία υπηρέτρια τα εξ αμάξης από τη νοικοκυρά, επειδή εξαφάνισε, γυαλίζοντάς τα μέχρι να γίνουν καθρέφτες, την πατίνα που με τόσους κόπους είχε εναποθέσει ο χρόνος στα ασημικά...

Εμείς οι Ανατολίτες δημιουργούμε ομορφιά με το να κάνουμε να ξεπηδούν σκιές από παντού. «Τα ξύλα που στοιβάξαμε κάνουν μια καλύβα, λύστε τα και θα γίνουν ένας αγρός», λέει ένα παλιό τραγούδι⠁τέτοιου είδους τείνει να είναι η δική μας συλλογιστική, πως δηλαδή η ομορφιά δεν βρίσκεται μες στο ίδιο πράγμα, αλλά γεννιέται απ’ το φως και το σκοτάδι, μες στις αποχρώσεις της σκιάς των πραγμάτων στη σχέση τους το ένα με το άλλο. Ένα πετράδι που φωσφορίζει ελευθερώνει τη λαμπρότητα του μέσα στο σκοτάδι, ενώ το κόσμημα εκτεθειμένο στη λευκότητα της μέρας σαν να χάνει τη μαγεία του⠁όταν σιγήσει το έργο της σκιάς, τότε πιστεύουμε πως δεν υπάρχει πια ομορφιά.

Κι αν το φως είναι πενιχρό όχι μόνο το αφήνουμε να είναι πενιχρό, αλλά επιπλέον βυθιζόμαστε μέσα του κι ανακαλύπτουμε τη δική του ομορφιά. Οι δραστήριοι όμως Δυτικοί ποθούν ακατάπαυστα τη βελτίωση της μοίρας τους. Απ’ το κερί στη λάμπα, απ΄ τη λάμπα στο γκάζι, απ’ το γκάζι στο ηλεκτρικό, αναζητούν χωρίς σταματημό τη φωτεινότητα, ιδρώνουν να διώξουν μακριά και την παραμικρή σκιά”.


Τζουνιτσίρο Τανιζάκι, «Το εγκώμιο της σκιάς», Μετάφραση: Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Αθήνα: Άγρα. Ο Τζουνίτσιρο Τανιζάκι (24 Ιουλίου 1886-30 Ιουλίου 1965 ) ήταν Ιάπωνας συγγραφέας. Σπούδασε φιλολογία στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκιο. Τα πρώτα του έργα είναι επηρεασμένα από τις επιδεικτικά μποέμικες τάσεις που χαρακτηρίζουν τη λογοτεχνία της Ευρώπης εκείνη την εποχή και είναι φανερή σ' αυτά η επιρροή του Έντγκαρ Άλαν Πόε, του Μπωντλαίρ και του Όσκαρ Ουάιλντ. Το πάθος του για τη Δύση, τον κινηματογράφο, τις διατροφικές συνήθειες και τη μόδα της ήταν εφήμερο – παρέμεινε όμως μέχρι το τέλος της ζωής του ζωντανή η αγάπη του για τη δυτική λογοτεχνία, την οποία μελέτησε ευρέως, και κατά εποχές μετέφρασε έργα δυτικών λογοτεχνών στη μητρική του γλώσσα. Ταυτόχρονα απορροφήθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά, καθώς περνούσαν τα χρόνια, από τις παραδόσεις και την κουλτούρα του Κάνσαϊ. Θεωρείται ένας από τους γίγαντες της ιαπωνικής λογοτεχνίας και τα έργα του καλύπτουν τεράστια θεματική και στυλιστική γκάμα, συνιστώντας το καθένα μία αναφορά σε κάποιο διαφορετικό λογοτεχνικό είδος.


Διαβάστε επίσης:
Kintsugi: Η ομορφιά του ραγίσματος
Ιαπωνία: Η παρακμή  της Γιακούζα
Γιάλομ: Κοιτάξτε μέσα από το παράθυρο του άλλου
 

εμφάνιση σχολίων