Θεσμός και ρόλος: Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Δήμαρχος

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Φωτό: Fred Boissonnas


Ο Δήμαρχος ανήκει στη ρωμαϊκή παράδοση. Είναι ο εκφραστής της λαϊκής ψυχής, ο πολεμιστής των πληβείων που αντιπαρατίθενται στους πατρικίους, ο θεματοφύλακας της συμμετοχής της τρίτης τάξης στην εξουσία. Το πρότυπο αυτό των αδελφών Γράκχων, που συμμαχούν πολιτικά με την τάξη των ιππέων και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την εξέλιξη της ρωμαϊκής δημοκρατίας, ενέπνευσε το ρόλο του δημάρχου που αναβαθμίστηκε στη γαλλική επανάσταση του 1789.

Ο δήμαρχος γίνεται ο εκπρόσωπος της λαϊκής εξουσίας, της κοινότητας των ίσων, της κομμούνας του Παρισιού. Εκφράζει τα αιτήματα των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων κι έχει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται αυτή την εξουσία σε καθεστώς άμεσης δημοκρατίας, μέχρι να καταψηφιστεί από τη συνέλευση του λαού. Αντίθετα η αγγλική παράδοση, ενώ αρχικά εκφράζει τη συμμετοχή των εμπόρων στα κοινά, μέχρι και την αυτονόμηση του λονδρέζικου city από τη βασιλική εξουσία ενσωματώνει τους δημάρχους σταδιακά στην αντίληψη των διοικητικών υπαλλήλων που ψηφίζονται από το σώμα της μεσαίας τάξης και διορίζονται ταυτόχρονα από τον βασιλιά.

Ο ρόλος τους είναι να φροντίζουν για την ομαλή ροή των θεμάτων της πόλης, από την καθαριότητα και κατασκευή των δρόμων μέχρι την κατανομή και την είσπραξη των φόρων. Σταδιακά, η αστική δημοκρατία από τον 19ο αιώνα συνθέτει και τους δύο τύπους δημάρχων σε έναν. Ο δήμαρχος εκλέγεται από το λαό, έχει πολιτική δύναμη όπως οι βουλευτές και οι νομάρχες, αλλά η δύναμη αυτή περιορίζεται στη διοίκηση και τη διαχείριση των αστικών συγκροτημάτων.

Στην αρχαία ελληνική παράδοση, δήμαρχος δεν υπήρχε. Το πολιτικό σύστημα εδώ είναι ακραίο. Είτε αριστοκρατία που διοικεί την κοινότητα -κράτος, είτε δημοκρατία όπου ο λαός ασκεί συλλογικά την εξουσία στην πόλη - κράτος. Ενδιάμεσα παρεμβάλλεται ο τύρρανος, ένας πραξικοπηματίας που με τη στήριξη του λαού καταλαμβάνει την εξουσία αλλά δεν υπόκειται σε κανέναν έλεγχο. Από το μεσαίωνα και μετά, στην Ελλάδα κυριαρχεί η κοινοτική εξουσία όπου οι πόλεις και τα χωριά αυτοδιοικούνται είτε από επιτροπές των συντεχνιών είτε των γερόντων που εκπροσωπούν φάρες, κάτω από την επίβλεψη αξιωματούχων του Βυζαντίου κι αργότερα των Οθωμανών.

Η δημαρχία όπως την ασκεί η Ευρώπη είναι ένας θεσμός που επί 180 χρόνια προσπαθούν οι Έλληνες να κατανοήσουν μιας και οι πρώτες δημοτικές εκλογές έγιναν τον Οκτώβριο του 1835. Στην ουσία αρχικά τους δημάρχους τους διορίζανε οι βασιλείς, αργότερα τους επιβάλλανε τα κόμματα εξουσίας, πάντοτε όμως ο ρόλος τους ήταν να εξυπηρετούν ως διαχειριστές την κεντρική εξουσία. Μόνο τα τελευταία χρόνια με την πασοκική αντίληψη περί αποκέντρωσης και τον εισαγόμενο νόμο «Καποδίστρια» οι δήμαρχοι αναλαμβάνουν πραγματικές εξουσίες. Αυτό το γεγονός και σε συνδυασμό με τις διαρκείς μεταρρυθμίσεις του νομικού πλαισίου που οδήγησε σε νέες συγκεντρώσεις των δήμων, παράλληλα με την ανυπαρξία λαϊκού ελέγχου, έφθασε έτσι ώστε οι δήμοι να διοικούνται όπως τα αυτόνομα αρματολίκια της σουλτανικής περιόδου.

Στην εποχή των smart cities και της γιγάντωσης των πόλεων, όπου η τεχνολογία αιχμής προσφέρει τη δυνατότητα εξυπηρέτησης των πολιτών και την ανθρώπινη διαχείριση των αναγκών τους η χώρα υπόκειται σε ένα μεταμοντέρνο χαοτικό σύστημα μικροπολιτικών που δίνει τελική έμφαση στα άτομα. Δήμαρχος για τους νεοέλληνες δεν είναι ο θεσμός, ο ρόλος, το πρόγραμμα, ο συνδυασμός αλλά ένα πρόσωπο ανεξέλεγκτο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εκλέγεται συνήθως ο πιο καπάτσος άνθρωπος της διπλανής πόρτας, που διαθέτει τις πιο πολλές γνωριμίες και ξέρει να μπαλώνει τα προβλήματα μεταθέτοντας τα στον επόμενο.

εμφάνιση σχολίων