Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Οι καταφρονεμένοι

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Ο Édouard Louis (1992) μεγάλωσε σε μια φτωχή οικογένεια εργατών που επιβίωνε με τα κοινωνικά επιδόματα. Η φτώχεια, ο ρατσισμός και ο αλκοολισμός θα αποτελέσουν το αντικείμενο του λογοτεχνικού έργου του. Σπούδασε Κοινωνικές επιστήμες και Φιλοσοφία στο Παρίσι και το 2014 δημοσίευσε το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ (εκδ. Αντίποδες). Το βιβλίο χαιρετήθηκε για τη λογοτεχνική του αξία και προκάλεσε συζήτηση και αντιπαραθέσεις σχετικά με την αντίληψη της εργατικής τάξης από τα μίντια. Έγινε μπεστ σέλερ στη Γαλλία και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 20 γλώσσες.

Η επιστολή του Μανιφέστο για μια πνευματική και πολιτική αντεπίθεση τυπώθηκε στην Le Monde και στόχος της ήταν να καταγγείλει τη νομιμοποίηση της ημερήσιας διάταξης της δεξιάς στον δημόσιο λόγο. Το 2017 το άρθρο του Γιατί ο πατέρας μου ψηφίζει Λε Πεν δημοσιεύθηκε στους New York Times. Αυτό είναι ένα άρθρο για το αυθόρμητο γαλλικό κύμα διαμαρτυρίας Κίτρινα Γιλέκα.


Mέρες τώρα προσπαθώ να γράψω ένα κείμενο σχετικά -και προς υπεράσπιση- των κίτρινων γιλέκων, αλλά δεν τα καταφέρνω. Η υπερβολική βία και ταξική περιφρόνηση που γνωρίζει αυτό το κίνημα με παραλύει, γιατί κατά κάποιο τρόπο νιώθω πως είμαι κι εγώ στο στόχαστρο. Δυσκολεύομαι να περιγράψω το σοκ που ένιωσα όταν είδα να εμφανίζονται οι πρώτες εικόνες των κίτρινων γιλέκων. Έβλεπα στις φωτογραφίες που συνόδευαν τα άρθρα των εφημερίδων σώματα και φιγούρες που δεν εμφανίζονται σχεδόν ποτέ στο δημόσιο χώρο και στα μέσα ενημέρωσης, σώματα που υποφέρουν, εξοντωμένα από τη δουλειά, από την κούραση, από την πείνα, από τη μόνιμη ταπείνωση των κυριαρχούμενων από τους κυρίαρχους, από τον κοινωνικό και γεωγραφικό αποκλεισμό, έβλεπα σώματα και χέρια κουρασμένα, πλάτες καμπουριασμένες, βλέμματα εξαντλημένα.

Τα Κίτρινα Γιλέκα έμοιαζαν με τα σώματα της οικογένειάς μου, των κατοίκων του χωριού μου, των καταβεβλημένων σωματικά ανθρώπων από τη μιζέρια, που επαναλάμβαναν συνεχώς, κάθε μέρα: «εμάς κανείς δεν μας υπολογίζει, κανείς δε μιλά για εμάς»               

Η αιτία της αναστάτωσής μου ήταν προφανώς η αποστροφή μου για τη βία των κυρίαρχων τάξεων και τις κοινωνικές ανισότητες, αλλά επίσης, και κυρίως, γιατί τα σώματα αυτά που έβλεπα στις φωτογραφίες έμοιαζαν με το σώμα του πατέρα μου, του αδελφού μου, της θείας μου… Έμοιαζαν με τα σώματα της οικογένειάς μου, των κατοίκων του χωριού όπου μεγάλωσα, των καταβεβλημένων σωματικά ανθρώπων από τη μιζέρια και τη φτώχεια, που επαναλάμβαναν συνεχώς, κάθε μέρα, σε όλη τη διάρκεια των παιδικών μου χρόνων “εμάς κανείς δεν μας υπολογίζει, κανείς δε μιλά για εμάς”. Εξ ού και το γεγονός ότι ένοιωθα ότι ήμουν ο ίδιος στο στόχαστρο της περιφρόνησης και της βίας των αστών που από την πρώτη στιγμή επιτέθηκαν στο κίνημα αυτό. Γιατί μέσα μου θεωρούσα πως κάθε ένας που προσέβαλε ένα κίτρινο γιλέκο, προσέβαλε τον πατέρα μου.

Από την πρώτη στιγμή, από τη γέννηση αυτού του κινήματος, είδαμε στα ΜΜΕ “ειδικούς” και “πολιτικούς” που μείωναν, καταδίκαζαν, κορόιδευαν τα κίτρινα γιλέκα και την εξέγερσή τους. Έβλεπα να παρελαύνουν στα κοινωνικά δίκτυα λέξεις όπως “βάρβαροι”, “ηλίθιοι”, “κτήνη”, “χωριάτες”, “ανεύθυνοι”. Τα μίντια μιλούσαν για την “γκρίνια” των κίτρινων γιλέκων: τα λαϊκά στρώματα δεν εξεγείρονται –όχι– γκρινιάζουν και γρυλλίζουν όπως τα ζώα. Άκουγα να μιλούν για τη “βία του κινήματος” όταν καιγόταν ένα αυτοκίνητο, όταν έσπαγε μια βιτρίνα, όταν φθειρόταν ένα άγαλμα. Σύνηθες φαινόμενο της διαφορικής αντίληψης της βίας: ένα μεγάλο τμήμα του πολιτικού και μιντιακού κόσμου ήθελε να μας κάνει να πιστέψουμε ότι η βία δεν είναι οι χιλιάδες κατεστραμμένες και συρρικνωμένες από την συγκεκριμένη πολιτική ζωές, αλλά μερικά καμμένα αυτοκίνητα.
 

Πρέπει πραγματικά να μην έχεις ποτέ γνωρίσει τη μιζέρια για να μπορείς να σκεφτείς πως ένα ταγκάρισμα πάνω σε ένα ιστορικό μνημείο είναι πιο βαρύ από την αδυναμία να έχεις περίθαλψη, να ζήσεις, να τραφείς ή να θρέψεις την οικογένειά σου

Πρέπει πραγματικά να μην έχεις ποτέ γνωρίσει τη μιζέρια για να μπορείς να σκεφτείς πως ένα ταγκάρισμα πάνω σε ένα ιστορικό μνημείο είναι πιο βαρύ από την αδυναμία να έχεις περίθαλψη, να ζήσεις, να τραφείς ή να θρέψεις την οικογένειά σου. Τα κίτρινα γιλέκα μιλούν για την πείνα, την επισφάλεια, τη ζωή και το θάνατο. Οι “πολιτικοί” και ένα κομμάτι των δημοσιογράφων απαντούν: “τα σύμβολα της Δημοκρατίας μας φθείρονται”. Μα για ποιο ακριβώς πράγμα μιλούν; Πώς τολμούν; Από πού ήρθαν όλοι αυτοί;

Τα ΜΜΕ μιλούν επίσης για το ρατσισμό και την ομοφοβία των κίτρινων γιλέκων. Μα ποιον κοροϊδεύουν; Δε μου αρέσει να μιλώ για τα βιβλία μου, αλλά μου φαίνεται ενδιαφέρον να σημειώσω πως κάθε φορά που εκδίδεται ένα καινούριο μυθιστόρημά μου κατηγορούμαι ότι στιγματίζω τη φτωχή αγροτική Γαλλία. Ακριβώς επειδή αναφέρομαι στην ομοφοβία και στον ρατσισμό που ήταν υπαρκτοί στο χωριό που μεγάλωσα. Διάφοροι δημοσιογράφοι που δεν έχουν κάνει ποτέ το παραμικρό για τα λαϊκά στρώματα αγανακτούσαν και κατευθείαν άρχιζαν να το παίζουν υπερασπιστές των λαϊκών τάξεων.

Για τους κυρίαρχους, τα λαϊκά στρώματα αντιπροσωπεύουν την κατεξοχήν «τάξη – αντικείμενο». Αντικείμενο που το χειριζόμαστε διαφορετικά ανάλογα την περίσταση: τη μια μέρα είναι φτωχοί, αυθεντικοί άνθρωποι, την άλλη ρατσιστές και ομοφοβικοί

Για τους κυρίαρχους, τα λαϊκά στρώματα αντιπροσωπεύουν την κατεξοχήν «τάξη – αντικείμενο», για να χρησιμοποιήσουμε τη φράση του Pierre Bourdieu. Αντικείμενο που το χειριζόμαστε διαφορετικά ανάλογα την περίσταση: τη μια μέρα είναι φτωχοί, αυθεντικοί άνθρωποι, την άλλη ρατσιστές και ομοφοβικοί. Και στις δύο περιπτώσεις, η υποκείμενη βούληση είναι η ίδια: να αποτρέψουμε τις υποτελείς τάξεις από το να αναπτύξουν το δικό τους λόγο που θα απευθύνεται στις ίδιες. Δεν πειράζει αν χρειαστεί να πέσουμε σε αντιφάσεις, αρκεί να τους κάνουμε να σωπάσουν.

Σαφώς και εκφράστηκαν ομοφοβικές και ρατσιστικές ρητορικές εντός των κίτρινων γιλέκων, αλλά από πότε τα μίντια και οι “πολιτικοί” νοιάζονται για το ρατσισμό και την ομοφοβία; Από πότε; Τι έχουν κάνει ενάντια στο ρατσισμό; Χρησιμοποιούν τάχα την εξουσία τους για να μιλήσουν για τον Adama Traoré[1] και για την επιτροπή Adama; Μήπως μιλούν για την αστυνομική βία που χτυπά κάθε μέρα τους μαύρους και τους άραβες στη Γαλλία; Μήπως δεν έδωσαν βήμα στην Frigide Barjot[2] και όλους αυτούς την περίοδο του νόμου για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, με αποτέλεσμα να ενισχύσουν την ομοφοβία και να δικαιολογήσουν την παρουσία της στα τηλεοπτικά πλατό;

Όταν οι κυρίαρχες τάξεις και ορισμένα μίντια μιλούν για την ομοφοβία και το ρατσισμό εντός του κινήματος των κίτρινων γιλέκων δεν μιλούν ούτε για ομοφοβία, ούτε για ρατσισμό. Λένε: «Φτωχοί, σωπάστε!»

Όταν οι κυρίαρχες τάξεις και ορισμένα μίντια μιλούν για την ομοφοβία και το ρατσισμό εντός του κινήματος των κίτρινων γιλέκων δεν μιλούν ούτε για ομοφοβία, ούτε για ρατσισμό. Λένε: «Φτωχοί, σωπάστε!» Εξάλλου, το κίνημα των κίτρινων γιλέκων είναι ακόμα υπό διαμόρφωση, ο λόγος του δεν έχει ακόμη αποκρυσταλλωθεί: εάν υπάρχει ομοφοβία και ρατσισμός εντός των κίτρινων γιλέκων, είναι υποχρέωσή μας να αλλάξουμε αυτού του είδους τις συμπεριφορές και ρητορικές.

Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να πει κανείς “Υποφέρω”: για ένα κοινωνικό κίνημα είναι ακριβώς εκείνη η στιγμή κατά την οποία ανοίγεται η δυνατότητα ώστε αυτοί που υποφέρουν να μη λένε πια “υποφέρω εξαιτίας των μεταναστών και της γειτόνισσάς μου που παίρνει κοινωνικά επιδόματα”, αλλά “υποφέρω εξαιτίας αυτών που μας διοικούν, εξαιτίας των ταξικών ανισοτήτων, εξαιτίας του Emmanuel Macron και του Edouard Philippe”. Το κίνημα είναι η στιγμή που ανατρέπονται οι ρητορικές, είναι η στιγμή που οι παλιές ρητορικές και η παλιά γλώσσα κλονίζονται.

Τα πρόσωπα και οι φωνές που είναι συνήθως καταδικασμένα στην αφάνεια, επιτέλους φαίνονται και ακούγονται

Τι συμβαίνει σήμερα: παρακολουθούμε εδώ και μερικές μέρες μια επαναδιατύπωση του λεξιλογίου των κίτρινων γιλέκων. Στην αρχή ακούγαμε μόνο να μιλούν για τη βενζίνη ή –ορισμένες φορές– για τους πολίτες με επιδόματα. Σήμερα όμως ακούμε λέξεις όπως ανισότητα, αύξηση μισθών, αδικία. Το κίνημα αυτό θα πρέπει να συνεχίσει, γιατί ενσαρκώνει κάτι δίκαιο, επείγον, βαθιά ριζοσπαστικό, γιατί τα πρόσωπα και οι φωνές που είναι συνήθως καταδικασμένα στην αφάνεια, επιτέλους φαίνονται και ακούγονται.

Η μάχη δε θα είναι εύκολη: το βλέπουμε ήδη, τα κίτρινα γιλέκα είναι ένα τεστ Ρόρσαχ[3] για ένα μεγάλο τμήμα της αστικής τάξης. Τους αναγκάζει να εκφράσουν την ταξική τους περιφρόνηση και βία που συνήθως εκφράζουν μόνο κεκαλυμμένα, αυτή την περιφρόνηση που έχει ήδη καταστρέψει τόσες ζωές γύρω μου, που συνεχίζει να καταστρέφει κι άλλες, όλο και περισσότερες, αυτή την περιφρόνηση που με οδηγεί στη σιωπή και με παραλύει στο σημείο να μην μπορώ να γράψω το κείμενο που θα ήθελα να γράψω, να μην μπορώ να εκφράσω αυτό που θα ήθελα να εκφράσω.

Όμως οφείλουμε να νικήσουμε: είμαστε πολλές και πολλοί που λέμε ότι δεν μπορούμε να αντέξουμε άλλη μια ήττα της αριστεράς, και άρα άλλη μια ήττα για αυτές και αυτούς που υποφέρουν.


* [1] Ο 24χρονος μαύρος Adama Traoré δολοφονήθηκε από τη γαλλική αστυνομία στις 19 Ιούλη 2016, στην περιοχή Μπομόν-συρ-Ουάζ, βορειοδυτικά του Παρισιού. Η απονομή δικαιοσύνης για τον θάνατό του έγινε υπόθεση του αντιφασιστικού και αντιρατσιστικού κινήματος της Γαλλίας.

* [2] Συγγραφέας, κωμικός και τηλεοπτική περσόνα, πολύ γνωστή χριστιανή ακτιβίστρια (αυτοπροσδιορίζεται ως “εκπρόσωπος τύπου του Ιησού”), εκτός από χρόνια πολέμια των εκτρώσεων, αντιτάχθηκε έντονα στο νόμο για το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών στη Γαλλία την περίοδο 2012-13.

* [3] Tο τεστ κηλίδων μελάνης Rorschach είναι μία μέθοδος ψυχολογικής διάγνωσης που σχετίζεται με την εικόνα. Οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν το τεστ για να εξετάσουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και τη συναισθηματική λειτουργία των ασθενών τους.

εμφάνιση σχολίων