CULTURE Γράμματα ως λογοτεχνία

CULTURE Σκηνή από την ταινία Sylvia για την σχέση της Σίλβια Πλαθ και του Τεντ Χιούζ.


1. «Γράμματα σ' έναν νέο ποιητή»,  Ρ. - Μ.Ρ ίλκε (εκδ. Ικαρος). Κλασικό βιβλίο. Δέκα γράμματα που ο Ράινερ-Μαρία Ρίλκε είχε στείλει από το 1903 ώς το 1908 σ' έναν άγνωστό του νέο, τον Franz Xaver Kappus, μαθητή της Στρατιωτικής Σχολής κι αργότερα ανθυπολοχαγό του αυτοκρατορικού στρατού της Αυστροουγγαρίας, ο οποίος σύντομα αποσύρθηκε από τον στρατό και αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία. Στα «Γράμματα για τον Σεζάν» (εκδ.Ροές) περιέχονται μερικές από τις χαρακτηριστικότερες σκέψεις του Ρίλκε για τη ζωγραφική και την τέχνη γενικότερα. Τέλος στο «Πάστερνακ-Τσβετάιεβα-Ρίλκε, η αλληλογραφία» (εκδ. Μεταίχμιο) αποτυπώνεται η πολύ μεγάλη αγάπη του Γερμανού δημουργού για τη Ρωσία, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την αλληλογραφία του με τους δύο -νέους τότε ( 1926 )- ποιητές της.

2. «Γράμματα από το Χαράρ», Α. Ρεμπό (εκδ. Άγρα). Ο «καταραμένος» Γάλλος ποιητής πέρασε τα τελευταία 11 χρόνια της σύντομης ζωής του σε συνθήκες αφόρητης ψυχολογικής πίεσης, περιπλανώμενος μεταξύ Χαράρ, Αντεν και Καΐρου, έχοντας εγκαταλείψει από χρόνια την ποίηση και επιχειρώντας «να πιάσει την καλή» με το εμπόριο διάφορων περίεργων ειδών (ελεφαντόδοντου, δερμάτων άγριων ζώων, φτερών στρουθοκάμηλου). Η παρούσα έκδοση συγκεντρώνει τα γράμματα του Ρεμπό προς τη μητέρα του και την αδελφή του. Ζητά να του στείλουν τεχνικά βιβλία, διάφορες συσκευές, λεξικά αραβικών και χάρτες. Εγκλωβισμένος μεταξύ ενός μέλλοντος που δεν τον οδηγεί πουθενά και ενός παρελθόντος στο οποίο αδυνατεί να ξαναγυρίσει, ο Ρεμπό πεθαίνει τελικά στη Μασσαλία, στα 37 του χρόνια, έχοντας πρηγουμένως χάσει το ένα του πόδι από μόλυνση...

3. «Γράμματα του Βικέντιου στον αδελφό του Θόδωρο», Β. Βαν Γκογκ (εκδ. Γκοβόστη). «Αγαπημένε μου Τεό, θλίβομαι βλέποντας πως η ζωγραφική ακόμα και σε περίπτωση επιτυχίας, δε σκεπάζει τα έξοδά της. Συγκινήθηκα απ' όσα γράφεις για το σπίτι: "είναι όλοι αρκετά καλά, μα είναι θλιβερό να τους βλέπεις"... Αν πετύχει ο γάμος σου, θα ευχαριστηθεί πολύ η μητέρα - και για την υγεία σου και για τις δουλειές σου θα 'πρεπε να μη μένεις μόνος. Εγώ νοιώθω πως μου πέρασε η όρεξη για γάμο και για παιδιά και στιγμές-στιγμές νοιώθω αρκετή μελαγχολία, που είμαι έτσι στα τριάντα πέντε μου, ενώ θα 'πρεπε να αισθάνομαι διαφορετικά». Ο Ολλανδός φωτοβόλος καλλιτέχνης προχωρεί στον μοναχικό του δρόμο, χαρίζοντας τη δόξα και τα πλούτη στα λαμόγια των ημερών του....

4. «Γράμματα στον πατέρα, τον αδελφό του Μαράκη και την μητέρα (1921-1935)», Α. Εμπειρίκος (εκδ. Αγρα). Ρήξη με τον πατέρα, τον Μεγάλο Αλλο, στροφή στη λογοτεχνία και την ψυχανάλυση, εξέλιξη και ωρίμανση πολιτικών ιδεών αλλά και τα πρώτα δείγματα μιας σοβαρής κατάθλιψης που τον ακολουθεί σε διάφορες περιόδους της ζωής του, είναι κάποια από τα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα του Εμπειρίκου την περίοδο που στέλνει τις συγκεκριμένες επιστολές στους στενούς συγγενείς του, μέρος αρχειακού υλικού που βρέθηκε αναπάντεχα σε παραπεταμένες βαλίτσες της μητέρας του. Γραμμένες στην Αθήνα, το Λονδίνο, το Παρίσι, στη Λωζάννη, τον Πειραιά και αλλού, οι επιστολές ουσιαστικά συστήνουν ένα ημερολόγιο και συμπληρώνονται με φωτογραφίες που τραβήχτηκαν την περίοδο της συγγραφής τους.

5. «Αγαπητέ μου Γιώργο - Αλληλογραφία (1924-1970», Γ. Κατσίμπαλης - Γ. Σεφέρης (εκδ. Ικαρος). Δύο ογκωδέστατοι τόμοι αλληλογραφίας (συνολικά 1.000 σελίδες), χαρακτηριστικοί του large Κατσίμπαλη, του «Κολοσσού του Αμαρουσίου» όπως τον είχε βαφτίσει ο Χένρι Μίλερ. Μισός αιώνας ανταλλαγής ανησυχιών δύο εμβληματικών πνευματικών ανθρώπων γύρω από την κοινωνία και το πνεύμα, τη χώρα τους, την τέχνη, τον κόσμο. Χαρακτηριστικό απόσπασμα, (Κατσίμπαλης προς Σεφέρη, Αθήνα, 17.5.'51), ενδεικτικό του χιούμορ του Κατσίμπαλη: «Το ταξίδι μας στην Άνδρο πραγματοποιήθηκε μ' επιτυχία κι η Ασπασία καταχάρηκε το δροσόλουστο αυτό νησί μες στο ξεφάντωμα των νερών, των λουλουδιών και της φυτείας του. Στο γυρισμό, περνώντας από το Μπατσί, σμίξαμε με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, που εγκαταστάθηκε εκεί για ενάμιση μήνα για να γράψει... (υποθέτω, το εκατοστό κεφάλαιο του Μεγάλου Ανατολικού και την τρισχιλιοστή σελίδα του!)»

6. «Γράμματα από τη φυλακή», Α. Γκράμσι (εκδ. Ηριδανός). Παρότι καταδικάζεται το 1928 σε 20ετή φυλάκιση με τη σαφή εντολή του εισαγγελέα «αυτό το μυαλό πρέπει, για είκοσι χρόνια, να πάψει να λειτουργεί», ο Γκράμσι δεν του κάνει το χατίρι. Αρρωστος και βασανισμένος συνεχίζει να σκέφτεται και να γράφει, παράγοντας πνευματικό πολιτικό έργο, μέρος του οποίου περιλαμβάνεται σε αυτό το βιβλίο. Τελικά ο Γκράμσι πεθαίνει από εσωτερική αιμορραγία, τέσσερις μέρες ύστερα από την απελευθέρωσή του, στις 27 Απριλίου 1937. Εξίσου ενδιαφέρον βιβλίο σε αυτό το είδος είναι και τα «Γράμματα από τη Φυλακή» (εκδ. Υψιλον) της «κόκκινης» Ρόζας Λούξεμπουργκ.

7. «Γράμματα στον γιο μου», Ε. Παππά (εκδ. Αγρα). Σε αυτά περιγράφεται η σχέση της Ελλης Παππά με τον Νίκο Μπελογιάννη και η συγκλονιστική δίκη τους. «Εκεί, σ' αυτή τη φυλακή, έπεσε η αυλαία της ματωμένης Κυριακής» γράφει η πρόσφατα εκλιπούσα Παππά. «Με κρατήσανε στο ίδιο κελί από όπου αποχαιρέτησα τον Νίκο από την Κυριακή ως την Τετάρτη. Απόγευμα έγινε η μεταγωγή μου στη μόνιμη πια κατοικία μου, τις Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ. Εκεί βρήκα το γιο μου, που ήταν επτά μηνών. Αυτά του τα γενέθλια ήταν και τα μόνα που προλάβαμε να "γιορτάσουμε" με τον Νίκο. Τώρα κρατούσα στα χέρια μου τον μικρούλη Νίκο, κι έπρεπε να βρω τρόπο να γνωρίσει, μεγαλώνοντας τον πατέρα του. Τον ερωτευμένο άντρα που μπορούσε ακόμα και να κλάψει αν νόμιζε πως σε κάτι έφταιξε ή πως κάτι βασάνιζε την αγαπημένη του και τον πολιτικό με την τολμηρή σκέψη και πράξη. Εγραφα έχοντας μπροστά μου όχι το μωράκι που κοιμόταν πλάι μου ανίδεο για όσα είχαν γίνει, αλλά τον έφηβο των δεκάξι χρόνων για τον οποίο τα προόριζα. Εκείνος, ο άγνωστός μου έφηβος που θα διάβαζε τα γράμματά μου».

8. «Και σ' αγαπώ παράφορα...- Γράμματα στη Λένα 1959-1967», Νίκος Εγγονόπουλος (εκδ. Ικαρος). Ο ζωγράφος και ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος εξομολογείται τον έρωτά του στη σύζυγό του Λένα μέσω 43 επιστολών, γραμμένες διά χειρός του και συνοδευόμενες από 15 έγχρωμους πίνακες. Παρότι συνήθως εσωστρεφής, ο καλλιτέχνης εκδηλώνει στα συγκεκριμένα γραπτά με ένταση τον έρωτά του. Οι επιστολές του παρέχουν ταυτόχρονα πολλές πληροφορίες για τα ενδιαφέροντα, τις προτιμήσεις του, τη γενικότερη παιδεία του και τις σχέσεις του με το περιβάλλον και την εποχή του.

9. «Γράμματα στη Μιλένα», Φ. Κάφκα (εκδ. Κέδρος). Ο Κάφκα, ως γνωστόν, έγραφε πολύ. Τις πρώτες ημέρες του 1920 είχε πάρει αναρρωτική άδεια για να βελτιώσει την υγεία του. Τότε γνώρισε τη Μιλένα Γέσενκα, της οποίας ο γάμος παρέπαιε. Όμως η διστακτικότητά της να εγκαταλείψει τον σύζυγό της για ένα νέο γάμο με τον Κάφκα, συνετέλεσε στη διάλυση της σχέσης τους, η οποία συντηρούνταν κυρίως μέσα από επιστολές. Φυσικά η σχέση ζωής του Κάφκα είχε ήδη προηγηθεί και ήταν η Φελίτσε Μπάουερ, βλ. «Γράμματα στη Φελίτσε» (εκδ. Γαβριηλίδης). Πάντως, παρά την πληθώρα των γραμμάτων που έστελνε, ο Κάφκα κάπου ενδόμυχα καταλάβαινε το ουτοπικό μιας τέτοιας μορφής επικοινωνίας, δηλαδή ότι άλλο ζωή και άλλο γραφή. Οπως χαρακτηριστικά μήνυσε κάποτε στη Μιλένα: «Τα γραμμένα φιλιά δεν φτάνουνε ποτέ στον προορισμό τους, τα φαντάσματα τα ρουφάνε στον δρόμο επάνω».

10. «Γράμματα χωρισμού», Συλλογικό (εκδ. Μελάνι). Εξαιρετικό πόνημα, κατάλληλο για τη μελέτη του εχθρού. Διάσημες και άσημες γυναίκες, μικρές και μεγάλες, παντρεμένες και ερωμένες, γράφουν και στέλνουν στους άντρες με τους οποίους σχετίζονται ερωτικά, γράμματα χωρισμού. Η Αναΐς Νιν, η Σίλβια Πλαθ, η Σάρα Μπερνάρ, 16χρονες λολίτες με στόμα κοφτερό σαν το σπαθί του Νταρθ Βέιντερ, εξαπολύουν απίστευτες ατάκες και κατηγορίες στο ανδρικό φύλο. Ελάχιστες από αυτές λαμβάνουν υπ' όψιν τους το γεγονός ότι και οι παραλήπτες έχουν ψυχή... Τέλος πάντων, αναμφίβολα απολαυστικό βιβλίο, με πληθώρα ισχυρών συναισθημάτων να το διατρέχουν.

Via


Διαβάστε επίσης: 12 ερωτικές επιστολές
 

εμφάνιση σχολίων