Ένα κείμενο από τον μοντέρνο φιλόσοφο που μιλάει για το οικονομικό πείραμα «Ελλάδα» (αλλά εξηγεί μάλλον και γιατί ήταν καλεσμένος του Σύριζα το προηγούμενο σαββατοκύριακο)
ΣΛΑΒΟΪ ΖΙΖΕΚ
7 Ιουνίου 2012
Το πρόβλημα με αυτού του είδους την υπεράσπιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού από την μεταναστευτική απειλή είναι πως η άμυνα απειλεί περισσότερο τον πολιτισμό από κάθε «εισβολέα» μουσουλμάνο. Με τέτοιους φίλους, η Ευρώπη δεν χρειάζεται εχθρούς. Εδώ κι εκατό χρόνια, ο Γκίλμπερτ Τσέστερτον περιέγραψε τα αδιέξοδα όσων κατέκριναν τη θρησκεία: «όσοι αντιτίθενται στην εκκλησία στο όνομα της ελευθερίας και του ανθρωπισμού, καταντούν να μάχονται κατά της ελευθερίας και των ανθρωπιστικών ιδεωδών… Αν μόνο μπορούσαν να τα ξεχωρίσουν αυτά από την εκκλησία! Οι οπαδοί της εκκοσμίκευσης δεν καταστρέφουν τα Θεία• καταστρέφουν κοσμικές αξίες, αν αυτό τους αναπαύει».
Πολλοί φιλελεύθεροι, παρασυρμένοι από το πάθος τους να πολεμήσουν τον αντιδημοκρατικό φονταμενταλισμό, καταλήγουν να υπονομεύουν την ελευθερία και τη δημοκρατία. Αν μόνο μπορούσαν να τα ξεχωρίσουν αυτά από την τρομοκρατία! Αν οι «τρομοκράτες» έχουν βαλθεί να καταστρέψουν αυτόν τον κόσμο στο όνομα της φιλανθρωπίας, οι μαχητές κατά της τρομοκρατίας είναι έτοιμοι να καταστρέψουν τη δημοκρατία στο όνομα του μίσους τους προς τους μουσουλμάνους. Μερικοί αγαπούν την ανθρωπότητα τόσο πολύ ώστε είναι έτοιμοι να νομιμοποιήσουν τα βασανιστήρια προκειμένου να την υπερασπιστούν. Πρόκειται για την αντιστροφή της διαδικασίας κατά την οποία οι θρησκόληπτοι κατεδάφισαν κάθε κοσμικό στοιχείο του πολιτισμού και κατέληξαν να θυσιάσουν την αξιοπιστία της θρησκείας τους στο βωμό του πάθους τους να εξαλείψουν από προσώπου Γης κάθε ίχνος κοσμικότητας που τόσο μισούσαν.
Αλλά οι «υπερασπιστές» της Ελλάδας από τους μετανάστες δεν είναι το βασικό πρόβλημα: είναι απλά ένα παραπροϊόν της πραγματικής απειλής, της πολιτικής λιτότητας που προκάλεσε τα βάσανα της Ελλάδας. Ο επόμενος γύρος των ελληνικών εκλογών θα διεξαχθεί στις 17 Ιουνίου. Το ευρωπαϊκό κατεστημένο προειδοποιεί πως αυτές οι εκλογές θα είναι κρίσιμες κι αυτό που διακυβεύεται είναι πιθανότατα το μέλλον ολόκληρης της Ευρώπης. Ένα πιθανό αποτέλεσμα αυτών των εκλογών -το «σωστό» κατ’ αυτούς- θα επιτρέψει τη συνέχιση του επώδυνου αλλά αναγκαίου προγράμματος λιτότητας. Αλλιώς -αν εκλεγεί το «ακροαριστερό» κόμμα ΣΥΡΙΖΑ- θα σημάνει υπερψήφιση του χάους και του τέλους του (ευρωπαϊκού) κόσμου όπως τον ξέραμε.
Όσοι προφητεύουν δεινά έχουν δίκιο, αλλά όχι με τον τρόπο που το νομίζουν. Οι επικριτές της σημερινής δημοκρατίας παραπονούνται πως στις εκλογές δεν υπάρχουν πια αληθινές επιλογές: αντ’ αυτών έχουμε να επιλέξουμε μεταξύ ενός κεντροαριστερού κι ενός κεντροδεξιού κόμματος με πανομοιότυπα σχεδόν προγράμματα. Αλλά στις 17 Ιουνίου, η επιλογή θα είναι σαφής: από τη μια μεριά θα έχουμε το κατεστημένο (τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ), από την άλλη τον ΣΥΡΙΖΑ. Κι όπως συνήθως συμβαίνει, όποτε υπάρχει πραγματική επιλογή, το κατεστημένο πανικοβάλλεται: αν κάνετε λάθος, προειδοποιεί, θα επακολουθήσει χάος, φτώχεια και βία.
Ακόμα κι η εμφάνιση της πιθανότητας της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ λέγεται πως «σκόρπισε ρίγη στις παγκόσμιες χρηματαγορές». Η ιδεοληπτική προσωποποίηση μπήκε στην ημερήσια διάταξη: υποτίθεται πως οι αγορές μιλάνε λες κι είναι άνθρωποι κι εκφράζουν «ανησυχία» για το τι θα επακολουθήσει αν οι εκλογές δεν καταλήξουν σε σχηματισμό κυβέρνησης που να έχει εντολή να συνεχίσει στο πρόγραμμα δημοσιονομικής λιτότητας και διαρθρωτικών αλλαγών που έχουν εμπνευσθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ). Αλλά οι πολίτες της Ελλάδας δεν έχουν την πολυτέλεια να ανησυχούν γι’ αυτά: έχουν αρκετά καθημερινά προβλήματα στη ζωή τους, που εξαθλιώνεται καθημερινά σε βαθμό άγνωστο στην Ευρώπη για δεκαετίες.
Αλλά οι προειδοποιήσεις του κατεστημένου αυτοεπιβεβαιώνονται, καθώς σκορπίζουν τον πανικό και άρα προωθούν ότι προσπαθούν να αποτρέψουν. Αν νικήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, το ευρωπαϊκό κατεστημένο σκοπεύει να δώσει στην υπόλοιπη Ευρώπη ένα σκληρό μάθημα για το τι παθαίνει όποιος προσπαθήσει να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της συμπαιγνίας της τεχνοκρατίας των Βρυξελλών και του ξενόφοβου λαϊκισμού. Αυτός είναι ο λόγος που σε μια πρόσφατη συνέντευξή του ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας αποσαφήνισε πως σε περίπτωση νίκης του ΣΥΡΙΖΑ βασική του προτεραιότητα θα είναι να τιθασευτεί ο πανικός: «ο λαός θα νικήσει τον φόβο. Δεν θα υποκύψει. Ο εκβιασμός δεν θα περάσει».
Ο ΣΥΡΙΖΑ αναλαμβάνει μια σχεδόν αδύνατη αποστολή: δεν απηχεί τις απόψεις της ακροαριστερής «παραφροσύνης», αλλά τη φωνή της λογικής που καταφέρεται εναντίον της παραφροσύνης της ιδεολογίας της αγοράς. Αντιπάλεψε τον φόβο της ανάληψης της εξουσίας• τόλμησε να καταδείξει το χάος που προκάλεσαν οι αποφάσεις του κατεστημένου. Θα χρειαστεί να ισορροπήσει αξιοθαύμαστα μεταξύ των ιδανικών και του πραγματισμού, να τηρήσει τους δημοκρατικούς θεσμούς αλλά και να επιδείξει ετοιμότητα να δράσει με ταχύτητα και αποφασιστικότητα όποτε αυτό αποδειχθεί αναγκαίο. Προκειμένου να καταφέρει να πετύχει έστω κι ελάχιστα στο έργο του, θα χρειαστεί την επίδειξη όσο το δυνατό περισσότερης ευρωπαϊκής αλληλεγγύης: όχι μόνο αξιοπρεπή συμπεριφορά εκ μέρους των υπολοίπων κρατών-μελών, αλλά και πιο δημιουργικές ιδέες, όπως την ανάπτυξη ενός κινήματος «τουρισμού της αλληλεγγύης» από αυτό το καλοκαίρι.
Στις «σημειώσεις για τον ορισμό της κουλτούρας», ο Τόμας Έλιοτ γράφει πως υπάρχουν στιγμές όπου η μόνη δυνατή επιλογή είναι μεταξύ αίρεσης και απιστίας: π.χ. όταν ο μόνος τρόπος να διατηρήσεις ζωντανή την πίστη σου είναι να προχωρήσεις σε απόσχιση από τον κορμό της εκκλησίας στην οποία ανήκεις. Σε αυτή τη θέση βρίσκεται σήμερα η Ευρώπη.
Μόνο μια «αίρεση», που σήμερα την εκπροσωπεί ο ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να σώσει ότι αξίζει να σωθεί από την ευρωπαϊκή ιδέα: η δημοκρατία, η εμπιστοσύνη στο λαό, η αλληλεγγύη κ.λπ. Αν κατασταλεί ο ΣΥΡΙΖΑ, θα καταντήσουμε να ζούμε σε μια «Ευρώπη με ασιατικές αξίες» -που φυσικά δεν έχουν καμία σχέση με την Ασία, αλλά πολύ μεγάλη συνάφεια με τις προσπάθειες του σύγχρονου καπιταλισμού να καταργήσει τη δημοκρατία.
Εδώ βρίσκεται και η παραδοξότητα της άσκησης της «ελευθερίας του εκλέγειν» στις σύγχρονες κοινωνίες: η ελευθερία αυτή υφίσταται υπό την αίρεση πως ο εκλογέας αποφασίζει «σωστά». Όταν ψηφίζει «λάθος» (όταν π.χ. οι Ιρλανδοί απορρίπτουν την ευρωπαϊκή συνθήκη) η επιλογή τους αντιμετωπίζεται σαν παράπτωμα, και το ευρωπαϊκό κατεστημένο απαιτεί την επανάληψη των εκλογών ως ότου υπάρξει… έμπρακτη μετάνοια. Όταν ο Γιώργος Παπανδρέου, ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός, πρότεινε πέρσι να τεθεί σε δημοψήφισμα η δανειακή σύμβαση, αυτή καθ’ αυτή η ιδέα του δημοψηφίσματος απορρίφθηκε σαν λανθασμένη επιλογή.
Στα μίντια αναπτύσσονται δύο κυρίως αφηγήσεις της ελληνικής κρίσης: η γερμανική-ευρωπαϊκή αφήγηση (οι Έλληνες είναι ανεύθυνοι, τεμπέληδες, σπάταλοι, φοροκλέπτες κ.λπ και χρειάζεται να τεθούν υπό έλεγχο και να διδαχθούν τι θα πει δημοσιονομική πειθάρχηση) και η ελληνική αφήγηση (η εθνική μας κυριαρχία απειλείται από την νεοφιλελεύθερη τεχνοκρατία των Βρυξελλών). Όταν κατέστη πλέον αδύνατο να αγνοούνται τα δεινά που υφίσταται ο ελληνικός λαός, αναδύθηκε μια τρίτη αφήγηση: οι Έλληνες παρουσιάζονται πλέον σαν θύματα μιας ανθρωπιστικής καταστροφής που χρειάζονται βοήθεια, λες και η χώρα τους είχε πληγεί από πόλεμο ή φυσική καταστροφή. Αν και στην πραγματικότητα και οι τρεις αυτές αφηγήσεις είναι λανθασμένες, η πιο αηδιαστική είναι η τελευταία. Οι Έλληνες μόνο παθητικά θύματα δεν είναι: βρίσκονται σε πόλεμο ενάντια στο ευρωπαϊκό οικονομικό κατεστημένο. Αυτό που χρειάζονται είναι αλληλεγγύη στον αγώνα τους, που είναι και δικός μας αγώνας.
Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Είναι ο βασικός χώρος δοκιμής ενός νέου κοινωνικοοικονομικού μοντέλου που εν δυνάμει θα έχει απεριόριστη εφαρμογή: μια απολιτική τεχνοκρατία, στην οποία τις αποφάσεις θα τις λαμβάνουν οι τραπεζίτες και άλλοι εμπειρογνώμονες κι όχι οι πολίτες δια της δημοκρατικής οδού. Σώζοντας την Ευρώπη από τους διασώστες της, σώζουμε την ίδια την Ευρώπη.
Το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στο London Review of Books. O Slavoj Žižek είναι φιλόσοφος. O συγγραφέας και «μαρξιστής προβοκάτορας», που υπογράφει και πρωταγωνιστεί στο The Pervert’s Guide To Cinema αυτόν τον καιρό ολοκληρώνει το φιλμ The Pervert’s Guide to Ideology.
Πηγή: Ppol
εμφάνιση σχολίων