Η βαθύτερη έκκληση Α' ΠΡΟΣΩΠΟ κάθε απεργού πείνας

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ «Δεν υπάρχει ανορεξία στις κοινωνίες που οι άνθρωποι πεινούν, που έχουν δυσκολίες. Οπότε το φαινόμενο της ανορεξίας συνδέεται με την κοινωνική διάσταση της αφθονίας». Η βαθύτερη έκκληση του απεργού πείνας είναι για τους νόμους (γραπτούς και άγραφους), και το γιατί γίνονται οι νόμοι, πώς γίνονται, σε ποιες βάσεις στηρίζονται, πως συμμετέχει η παράδοση, οι άγραφοι νόμοι, και πως οι βασικές ηθικές αξίες των ανθρώπων;

Κάθε απεργία πείνας προκαλεί μία τρομερή αμφισβήτηση και δημιουργεί μία διαδικασία ερώτησης. Μια διαδικασία αυτοερώτησης προς το κοινωνικό σύνολο σε δοσμένη χρονική στιγμή. Αν δεν ακούσουμε την ερώτηση που θέτει κάθε φορά ο απεργός πείνας, μπαίνουμε σε μία προβληματική ψυχικής τύφλωσης: Ατομικής και κοινωνικής. Οι βασικές ανθρώπινες διαστάσεις οι οποίες θεμελιώνουν ένα κοινωνικό καθεστώς θα επαναφέρουν τις ερωτήσεις τις οποίες βάζει ο κάθε απεργός πείνας και θα το αναγκάσουν να μετακινηθεί.

Ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασίκας, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών και είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών, μιλά στην δημοσιογράφο και σύμβουλο ανθρωπίνων σχέσεων Κρυσταλία Πατούλη, για τις απεργίες πείνας, που έχει μελετήσει και στο βιβλίο του Oralité et violence - Από τον κανιβαλισμό στις απεργίες πείνας, το οποίο κυκλοφορεί στη Γαλλία.


Κρ.Π.: «Η απεργία πείνας είναι η τελευταία ελπίδα και έκκληση προς την βασικότερη ανθρώπινη διάστασή μας που είναι συνυφασμένη με τις έννοιες της δικαιοσύνης και της ηθικής. Ξεχνώντας τες γινόμαστε συμμέτοχοι ανθρωποκτονίας του ίδιου του απεργού αλλά και της δικιάς μας ανθρώπινης διάστασης»: Έχετε γράψει ένα βιβλίο για τους απεργούς πείνας…
Κ.Ν.: Ναι. Στα ελληνικά το «Oralité et violence» δεν μεταφράζεται ακριβώς. Τo «violence» αντιστοιχεί στη βία, αλλά το «oralité» δεν αντιστοιχεί σε καμία ελληνική λέξη. Αναφέρεται σε όλες τις προβληματικές οι οποίες παίζονται γύρω από τη στοματική σκηνή (εκτός απ’ την ομιλία), σαν μια θεατρική σκηνή όπου παίζονται διάφορα σενάρια χωρίς λέξεις. θα μπορούσε να μεταφραστεί στα ελληνικά «Καταναλωτισμός και βία» αλλά είναι μία προσεγγισμένη μετάφραση.

Κ.Π.: Και πώς φτάσατε σ’ αυτό το βιβλίο με αυτό το συγκεκριμένο θέμα;
Κ.Ν.: Αρχικά είχα ασχοληθεί με την ψυχική ανορεξία που είχε σχέση με την κλινική μου εμπειρία. Ξεκίνησα και το γράψιμο με ένα βιβλίο με τίτλο «Ημερολόγιο μιας ανορεξίας» καθώς είχα παρατηρήσει ότι η ανορεξία σαν παθολογική εκδήλωση είναι ένα φαινόμενο που πήρε διαστάσεις μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και συνδεόταν κυρίως με τις κοινωνίες αφθονίας. Δεν υπάρχει ανορεξία στις κοινωνίες που οι άνθρωποι πεινούν, που έχουν δυσκολίες. Οπότε το φαινόμενο της ανορεξίας συνδέεται με την κοινωνική διάσταση της αφθονίας.

Η ψυχική προβληματική συνδέεται με την κοινωνική διάσταση, χωρίς να είναι βέβαια η μοναδική εξήγηση του φαινομένου. Μία όμως από τις εξηγήσεις, όπως τη βλέπουν πολλοί ψυχαναλυτές εδώ στη Γαλλία, συνδέεται με τη συμπεριφορά γονέων που αναπτύσσουν «νεοανάγκες» για το παιδί, με την εξής έννοια: Όταν το παιδί κλαίει, φωνάζει, και έχει κάποια δυσκολία ψυχική, λόγω της κοινωνικής αφθονίας οι γονείς απαντούν με μια υλική απάντηση. Του δίνουν ένα μπιμπερό, μια πιπίλα, ή κάτι άλλο για να του κλείσουν το στόμα. Και αυτή η κοινωνική απάντηση, δημιουργεί στο παιδί μια ανάγκη – συνήθεια να τρώει κάθε φορά που έχει δυσκολία, απάντηση που δεν αντιστοιχεί στην ψυχική του ανάγκη, κι αυτό έχει μεγάλες ψυχικές συνέπειες.

Βλέπουμε να συνδέεται η κοινωνική χρήση της διατροφής με την ψυχική εκτροπή της από «βιαστικούς» ή «κουρασμένους» γονείς για να ηρεμήσουν γρήγορα το παιδί τους αντί να περάσουν χρόνο μαζί του, να επικοινωνήσουν και να καταλάβουν το τι ανησυχίες ζει. Έτσι δημιουργείται η ψυχοπαθολογία της ανορεξίας ως προέκταση μιας κοινωνικής παθολογίας θα έλεγα. Eπειδή δηλαδή έχουμε άφθονη την τροφή, απαντούμε σε μια ψυχική ανάγκη με έναν καινούργιο τρόπο που δεν απαντούσαμε παλιά.
 

Η απεργία πείνας είναι ένα φαινόμενο το οποίο εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ιρλανδία με το Home Rul: το μεγάλο κίνημα των Ιρλανδών για την ανεξαρτησία τους  

Κρ.Π.: Δηλαδή, δίνουμε στους άλλους αυτό που έχουμε σε αφθονία και δεν τους δίνουμε αυτό που πραγματικά ζητάνε.
Κ.Ν.: Ακριβώς. Κι έτσι δημιουργήθηκε μια παθολογία, και ένας βασικός λόγος που δημιουργήθηκε είναι αυτός. Εκείνο τον καιρό που έφτασα στη Γαλλία, το 1975, έπεσα και σε ένα κύμα απεργιών πείνας. Ποιοι κάνανε απεργίες πείνας; Έκαναν ένας λουθηριανός προτεστάντης ιερέας και ένας καθολικός, με κάποιους νέους γύρω τους.

Γιατί κάνανε απεργία; Για να αντιπαρατεθούν σε έναν νόμο που είχε γίνει τότε επί προεδρίας του Ζισκάρ ντ' Εσταίν, που έλεγε να τιμωρούνται κυρίως οι έφηβοι που δεν είχαν πάρει ακόμα την γαλλική υπηκοότητα (ενώ την δικαιούνταν λόγω του ότι είχαν γεννηθεί στη Γαλλία) με διπλή τιμωρία: αφενός να τους επιβάλλεται η νόμιμη τιμωρία που επιβαλλόταν και σε οποιονδήποτε παρανομούντα, και αφετέρου να χάνουν την γαλλική υπηκοότητα και να διώχνονται από τη χώρα. Γι’ αυτό λεγόταν: Η διπλή τιμωρία.

Γι’ αυτό το λόγο έγιναν πολλές απεργίες, κρατήσανε καιρό, και δημιουργήθηκε μεγάλη κοινωνική κίνηση. Είχα μιλήσει τότε κυρίως με τον προτεστάντη ιερέα, που ήταν ένας πολύ καλλιεργημένος άνθρωπος, όπως και με κάποιους άλλους απεργούς πείνας, και σιγά σιγά άρχισα να μελετώ αυτό το θέμα. Έτσι μπήκα σ’ αυτό το θέμα των απεργιών πείνας: προεκτείνοντας την κλινική μελέτη που είχα κάνει με την ανορεξία και τις άλλες κοινωνιολογικές μου περιέργειες που είχα και έχω.

Η απεργία πείνας είναι ένα φαινόμενο το οποίο εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ιρλανδία με το Home Rul: το μεγάλο κίνημα των Ιρλανδών για την ανεξαρτησία τους. Η απεργία πείνας εκεί εμφανίζεται ως αντιπαράθεση σε κατακτητή ή σε ολοκληρωτικό καθεστώς.

Όταν πλησιάσουμε πιο κοντά να μελετήσουμε το τι είναι η απεργία πείνας διαπιστώνουμε πως δεν έχει καμία σχέση με απεργία. Αντίθετα, έχει πλήρη αντίφαση με την έννοια της απεργίας. Γιατί οι απεργοί όταν κάνουν απεργία, όπως για παράδειγμα σε ένα εργοστάσιο οι εργάτες, όλη τους η προβληματική παίζει ακριβώς γύρω από την «πείνα». Με ποια έννοια; Ότι η απεργία θα κρατήσει όσο αυτοί αντέξουν στην «πείνα», ή πόσο ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου από την δική του «πείνα» θα υποκύψει στις απαιτήσεις των εργατών ή θα καταφέρει να επιβληθεί.
 

Η απεργία πείνας έχει κατά βάση τρεις κατευθύνσεις: Η μία 1η βασική κατεύθυνση είναι προς το ευρύτερο κοινό. Η 2η κατεύθυνση είναι προς τον αντίπαλο. Η 3η κατεύθυνση είναι σε σχέση με το ίδιο το άτομο  

Η απεργία παίζει στο ποιος θα σπάσει πρώτος λόγω της ανάγκης του, και κυρίως λόγω της «πείνας» με την γενικότερη έννοια, όχι μόνο την σωματική. Οπότε η απεργία πείνας αντιφάσκει και είναι τρομοκρατία για τα συνδικάτα να κάνουν ορισμένοι απεργίες πείνας, γιατί εξασθενίζουν το μέτωπο.

Πρώτη αντίφαση λοιπόν είναι ότι η απεργία πείνας δεν είναι απεργία. Αντιφάσκει στη λέξη της απεργίας όπως την ξέρουμε σε σχέση με τα συνδικάτα, με τους εργάτες, κλπ.

Μια δεύτερη αντίφαση, που την υποστηρίζουν οι ψυχαναλυτές, είναι ότι δεν είναι καν πείνα. Γιατί τα άτομα που την κάνουν, δεν πεινούν μετά από λίγο καιρό, δεν αισθάνονται καθόλου την πείνα. To στόμα και το σώμα τους μετατρέπονται σε μια ανοιχτή σκηνή στην οποία παίρνουν μέρος διάφοροι «πρωταγωνιστές» όπως θα το εξηγήσουμε στη συνέχεια.

H απεργία πείνας ξαναεμφανίστηκε με τον Γκάντι στην ίδια εκδήλωση που είχε με τους Ιρλανδούς, δηλαδή σε σχέση με τους κατακτητές: στη Νότιο Αφρική που ήταν οι Ολλανδοί, και στην Ινδία που ήταν οι Άγγλοι. Το φαινόμενο Γκάντι είναι τεράστιο. Έκανε μία απεργία πείνας στην Ινδία και παρέλυε η χώρα ολόκληρη. Εκατομμύρια συμπαραστέκονταν. Αυτό σημαίνει ότι η απεργία πείνας έχει κύριο αποστολέα, αποδέκτη, τον τρίτο, το πλήθος. Δεν έχει μόνο τον αντίπαλο.

Ποιος είναι ο τρίτος; Αυτό εξαρτάται από το που γίνεται. Στην Ινδία για παράδειγμα είχε τους Ινδούς. Στη Νότιο Αφρική είχε τους Αφρικανούς. Στην Ιρλανδία είχε τους Ιρλανδούς και πιθανώς και τους Άγγλους σαν λαό, σαν κοινωνική συνείδηση. Αυτή είναι και η κύρια κατεύθυνση της απεργίας πείνας.

Μετά από τον Γκάντι είδαμε την απεργία πείνας πάλι με τους Ιρλανδούς σε διάφορες φάσεις στην Κίνηση της Ανεξαρτησίας που είχαν στις αρχές του 20ου αιώνα πλέον, μέχρι τα χρόνια της Θάτσερ που πήραν μεγάλες διαστάσεις, διότι η Θάτσερ ήταν εντελώς αδιάλλακτη, και πέθανε γι' αυτήν την αδιαλλαξία της πολύς κόσμος. Γι’ αυτήν την περίοδο έχει γυριστεί μία σημαντική ταινία, HUNGER, που δείχνει την απεργία πείνας των Ιρλανδών, και το κύριο σημείο της είναι μια συζήτηση του αρχηγού των απεργών πείνας με έναν ιερέα. Γιατί η απεργία πείνας παίρνει μία θρησκευτική διάσταση σε σχέση με αυτό που ανέφερα πριν: ένα μήνυμα προς το πλήθος σαν τρίτο που μπορεί να επέμβει στην διαμάχη του απεργού με τον αντίπαλό του.

Ιστορικά ακολουθούν οι απεργίες πείνας των Ερυθρών Ταχιαρχιών στη Γερμανία, που επίσης οι πιο πολλοί πεθαίνουν στη φυλακή, και στα Γκουλάγκ του Στάλιν, που έγιναν πολλές απεργίες πείνας. Μια πρώτη κοινωνιολογική σκέψη στέκεται στη σχέση μεταξύ της φυλακής και της απεργίας πείνας. Μια αφελής ανάλυση που θεωρεί πως οι τρομοκράτες που αμφισβητούν το κράτος και την εξουσία δεν έχουν άλλο τρόπο να αντιδράσουν όταν είναι στη φυλακή παρά την απεργία πείνας. Αυτή είναι μία πρώτη πολιτική ανάλυση που είναι ρηχή, επιφανειακή. Γιατί, εκτός των άλλων που θα πω στη συνέχεια, δεν κάνουν όλοι οι φυλακισμένοι απεργίες πείνας…

Κρ.Π.: Επί Χίτλερ δεν έκαναν απεργίες πείνας, γιατί ούτως ή άλλως τούς τις επέβαλαν… θα λέγαμε, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Κ.Ν.: Εκεί πέρα ήταν άλλη διάσταση ακόμη χειρότερη. Δεν μπορούσαν να κάνουν απεργία πείνας. Το έχω μελετήσει κι αυτό το φαινόμενο, με εκείνους που πεινούσαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Είναι μια άλλη πολύ χειρότερη διάσταση. Εκεί είχαν περάσει τα όρια του απολυταρχικού καθεστώτος, είχαν γίνει αντικείμενο μαζικής παραγωγής ενός εργοστασίου…

Η απεργία πείνας έχει κατά βάση τρεις κατευθύνσεις:
Η μία 1η βασική κατεύθυνση είναι προς το ευρύτερο κοινό.
Η 2η κατεύθυνση είναι προς τον αντίπαλο. Αυτόν που έβαλε κάποιον στη φυλακή. Αυτόν που καταπιέζει. Γιατί συμβαίνει πάντα κάτι το ολοκληρωτικό. Είτε αυτό είναι φυλακή, είτε κατάκτηση μιας χώρας , είτε απολυταρχικό καθεστώς, είτε φασιστικό, κλπ. Έχουμε μία διάσταση ολοκληρωτισμού η οποία απειλεί βασικές ανθρωπιστικές αξίες.
Η 3η κατεύθυνση είναι σε σχέση με το ίδιο το άτομο.

Κρ.Π.: Θέλετε να μιλήσετε περισσότερο για το νόημα αυτών των τριών κατευθύνσεων;
Κ.Ν.: Θα ξεκινήσω πρώτα από τη 2η κατεύθυνση της απεργίας πείνας σε σχέση με τον αντίπαλο. Ίσως να σοκάρουμε το κοινό που θα διαβάσει αυτά που λέμε, αλλά τι γίνεται σε σχέση με αυτή την κατεύθυνση της απεργίας πείνας; Στη 2η διαδικασία στην οποία μπαίνει ο απεργός πείνας, είναι να αφήσει στον αντίπαλο το σώμα του. Του αφήνει όλη την ευθύνη για το σώμα του. Και εδώ μπαίνει μια άλλη προβληματική. Αυτή αφορά το «ποιος έχει εξουσία στο σώμα» και μεταξύ αυτών οι γιατροί που μπορούν να επέμβουν σε κάποια στιγμή της απεργίας πείνας για να δώσουν υποχρεωτική διατροφή.

Κρ.Π.: Η οποία είναι βασανισμός…
Κ.Ν.: Υπάρχει όμως και μία προβληματική. Αν ένας γιατρός βρεθεί δίπλα σε έναν άνθρωπο που έχει ανάγκη και δεν τον βοηθήσει, ο γιατρός τιμωρείται. Και όχι μόνο ο γιατρός, αλλά γενικότερα ο κάθε πολίτης. Είναι ένας νόμος στοιχειώδους ανθρώπινης συμπεριφοράς εδώ στη Γαλλία και είναι η τιμωρία για «μη βοήθεια σε άνθρωπο που είναι σε ανάγκη». Aπό ποια στιγμή και μετά το σώμα του απεργού πείνας αφορά την ιατρική; Μεγάλο θέμα! Και συνήθως οι γιατροί στα δημοκρατικά καθεστώτα, αρνούνται να δώσουν υποχρεωτική διατροφή στον απεργό πείνας, όταν έχει συνείδηση και αρνείται να σταματήσει την απεργία πείνας. Αλλά στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, γίνεται χαμός… Μένω όμως σε αυτή τη 2η κατεύθυνση της απεργίας πείνας, όπου ο απεργός πείνας αφήνει το σώμα του στη διάθεση του αντιπάλου του.

Κρ.Π.: Αυτό πως αναλύεται;
Κ.Ν.: Μπαίνουμε σε μία διαδικασία που θα είναι πολύ μακριά αν την αναλύσουμε, η οποία αφορά και έχει σχέση με τις ανθρωποφαγικές κοινωνίες. Γιατί η σχέση αυτή με το σώμα που το «καταναλώνει» ο αντίπαλος αναφέρεται σε κοινωνίες που λειτουργούσαν με την ανθρωποφαγική τελετουργία. Όχι αγριότητα όπως την έχουμε θεωρήσει την ανθρωποφαγία. Η ανθρωποφαγία ήταν μία τελετουργία σε σχέση με τον αντίπαλο και σε σχέση με τους νεκρούς προγόνους. Είναι ένα μεγάλο θέμα για να το αναλύσουμε. Στο βιβλίο έχω ένα ολόκληρο κεφάλαιο μόνο γι’ αυτό το θέμα…

Με λίγα λόγια, δίνει ο απεργός με κάποιον τρόπο στον αντίπαλο να φάει το σώμα του, ώστε να αισθανθεί και να φανεί ότι ο αντίπαλος είναι ανθρωποφάγος. Και επίσης να δώσει ο απεργός πείνας στον αντίπαλο να καταλάβει ότι έχει υποχωρήσει(ο αντίπαλος) σε άλλες διαστάσεις κοινωνικές, πρωτόγονες διαστάσεις, που δεν συνάδουν με τη σημερινή κοινωνία.

Κρ.Π.: Θέτει δηλαδή ο απεργός πείνας τον αντίπαλο, σε μία, για τα σημερινά δεδομένα, απάνθρωπη θέση;
Κ.Ν.: Του δείχνει ότι συμπεριφέρεται έξω από τις ανθρώπινες διαστάσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Και με αυτόν τον τρόπο, μπαίνουμε στην προβληματική των ανθρωποφαγικών κοινωνιών, που δεν θα την αναλύσω περισσότερο γιατί όπως είπα είναι πολύ μεγάλο θέμα.

Κρ.Π.: Οπότε συνεχίζετε με τις άλλες δύο κατευθύνσεις της απεργίας πείνας: την 1η προς τον τρίτο, δηλαδή το πλήθος, την κοινωνία, και την 3η προς τον ίδιο τον απεργό πείνας, προς τον εαυτό του, όπως είπατε παραπάνω.
Κ.Ν.: Η κύρια διάσταση, η 1η, είναι απέναντι στο κοινό, στην κοινωνία γενικότερα, και μπορεί να ξεπερνάει την κοινωνία στα όρια του κράτους ή του έθνους που βρίσκεται ο ίδιος. Απευθύνεται γενικότερα στην ανθρωπότητα. Και εδώ μπαίνει και η διάσταση η θρησκευτική, με την εξής έννοια: Η θρησκευτική διάσταση συμμετέχει στις ρίζες των βαθύτερα ηθικών και ανθρώπινων αξιών.
 

Ο απεργός πείνας στρέφει την προσοχή του κοινού στο ποιος έχει αυτό το δικαίωμα να φτιάχνει νόμους, και αν βέβαια τους σέβεται. Αλλά πιο πολύ η προσοχή στρέφεται προς τη ρίζα των νόμων  

Κρ.Π.: Άγραφων νόμων, δηλαδή;
Κ.Ν.: Ναι. Είναι θα λέγαμε το μήνυμα της Αντιγόνης. Μια διάσταση που μας έδειξε ο Σοφοκλής στην τραγωδία της Αντιγόνης, η οποία ήταν η πρώτη απεργός πείνας της Ιστορίας. Πέθανε σε έναν κλειστό τάφο, ζωντανή, μην τρώγοντας. Και πέθανε υποστηρίζοντας τους άγραφους νόμους και αντιτιθέμενη στους γραπτούς νόμους, στον Κρέοντα. Διάφοροι φιλόσοφοι, ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι έχουν μελετήσει αυτό το μεγάλο θέμα: Πώς γίνονται οι νόμοι, σε ποιες βάσεις στηρίζονται, πως συμμετέχει η παράδοση, οι άγραφοι νόμοι, και πως οι βασικές ηθικές αξίες των ανθρώπων;

Θέλω να πω, πως ο απεργός πείνας στρέφει την προσοχή του κοινού στο ποιος έχει αυτό το δικαίωμα να φτιάχνει νόμους, και αν βέβαια τους σέβεται. Αλλά πιο πολύ η προσοχή στρέφεται προς τη ρίζα των νόμων. Γιατί η ρίζα των νόμων έχει μία προβληματική γύρω από την ηθική. Γι’ αυτό έλεγα ότι απευθύνεται ο απεργός στην ηθική διάσταση της κοινωνίας, στην οποία υπεισέρχεται και η θρησκευτική διάσταση. Και εδώ θέλω να υπενθυμίσω μόνο, ότι η θρησκευτική διάσταση των ανθρωποφαγικών κοινωνιών δεν είναι ίδια με την θρησκευτική διάσταση των μονοθεϊστικών κοινωνιών.

Κρ.Π.: Πάνω στην 1η διάσταση - κατεύθυνση του απεργού πείνας, ουσιαστικά είναι σαν ο απεργός πείνας να κάνει έναν αγώνα που δεν αφορά μόνο τον ίδιο, αλλά όλη την κοινωνία...
Κ.Ν.: Εννοείται!

Κρ.Π.: Θα ήθελα να πείτε κάτι παραπάνω σε σχέση με αυτό, διότι στο άρθρο που έγραψα για τον Ρωμανό, κάποιοι διαφώνησαν στα σχόλια, ειδικά ως προς αυτό…
Κ.Ν.: Ο απεργός πείνας, βάζει όλη την κοινωνία, όπως έκανε και ο Γκάντι, στην προβληματική της αυτοσυνείδησης, του ποιος φτιάχνει τους νόμους, τι είναι οι νόμοι, σε ποιες αξίες ουσιαστικά βασίζονται οι νόμοι. Γιατί οι νόμοι γίνονται για να στήσουν και κυρίως να υπερασπίσουν, όπως τα τείχη του Σόλωνα, κοινωνικές αξίες.

Η απεργία πείνας επιστρέφει σε αυτή την ερώτηση, και βάζει όλους μπροστά σε αυτήν την ερώτηση. Ποιος αποφασίζει για τη ζωή και το θάνατο; Ποιος αποφασίζει γι' αυτό, ποιοι αποφασίζουν για εκείνο, κλπ. Οπότε η κύρια επιστροφή της κοινωνίας, την οποία καλεί ο απεργός πείνας, είναι ακριβώς στο ερώτημα πάνω στο πώς φτιάχνονται οι νόμοι για να υποστηρίξουν κοινωνικές αξίες με τις οποίες λειτουργεί η κοινωνία.

Και η 3η κατεύθυνση του απεργού πείνας στρέφεται στον ίδιο του τον εαυτό. Πρόκειται για μία εσωτερική απάντηση κατά κάποιον τρόπο. Ο απεργός πείνας από ένα σημείο και μετά (κάπου μία εβδομάδα), δεν αισθάνεται την πείνα, γι’ αυτό έλεγα ότι τελικά η απεργία πείνας έχει αντίφαση και με την λέξη «απεργία» και με την λέξη «πείνα». Το μήνυμά της είναι αλλού… Τελικά το σώμα του το «τρώει» ο αντίπαλος, και αυτός o ίδιος γίνεται ένα άυλο ον. Ο απεργός πείνας ταυτίζεται με ένα είδος ιδανικό, το οποίο τελικά είναι αθάνατο. Ουσιαστικά ο απεργός πείνας, γίνεται αθάνατος.

Κρ.Π: Φοβερό… Μα ούτως ή άλλως η απεργία πείνας γίνεται συνήθως για κάτι ιδανικό, άυλο. Για την ηθική και τους άγραφους νόμους… προς την έννοια της ηθικής και της δικαιοσύνης, γι’ αυτό είπατε ότι εάν η κοινωνία δεν λάβει υπόψιν της αυτή την ύστατη έκκληση του απεργού πείνας, χάνει την ανθρώπινη διάστασή της.
Κ.Ν.: Η βαθύτερη έκκληση του απεργού πείνας είναι για τους νόμους (γραπτούς και άγραφους), και το γιατί γίνονται οι νόμοι. Απευθύνεται πιο πολύ θα έλεγα στους νομοθέτες, με την έννοια ποιοι και πως συμμετέχουν για να γίνουν οι νόμοι. Εκεί καλεί ο απεργός πείνας να στραφεί η γενικότερη προσοχή.

Κρ.Π.: Κάτι που αφορά και όλη την κοινωνία..
Κ.Ν.: Με την προβληματική που είδαμε ιστορικά -γι’ αυτό και αναφέρθηκα στα ιστορικά γεγονότα- ό,τι αντιτίθεται σε μια ολοκληρωτική διάσταση, που σημαίνει ότι στρέφει την προσοχή στο ότι οι νόμοι έχουν πάρει ήδη μία ολοκληρωτική διάσταση. Έχουν χάσει την βασική τους λειτουργία και στρέφονται, μέσα απ’ τη χρήση της φυλακής, ή της εξορίας, κατά των αξιών για τις οποίες υποτίθεται ότι δημιουργήθηκαν.

Κρ.Π.: Αν λοιπόν ο αντίπαλος, ή η κοινωνία αντίστοιχα δεν λάβει υπόψιν της την ύστατη αυτή έκκλησή του, τι σημαίνει;
Κ.Ν.: Ο απεργός πείνας έχει γίνει άυλος πλέον. Και πολλοί έχουν πεθάνει. Ένα άλλο παράδειγμα που έχω στο βιβλίο ήταν για τις δύο Ιρλανδές αδελφές που είχαν κάνει απεργία πείνας, στις φυλακές. Βγήκαν από την φυλακή τελικά, αλλά συνέχισαν ως ανορεξικές πλέον. Που αν συνδέσουμε την απεργία πείνας και την ανορεξία, την οποία παρουσιάζω στο άλλο βιβλίο μου, η ανορεξία είναι σαν πνευματική ανορεξία (σε σχέση με αυτό που σας έλεγα στην προηγούμενη συνέντευξη για τις νεοανάγκες), είναι δηλαδή μια βαθύτερη αμφισβήτηση των κοινωνικών αξιών που επενδύθηκαν τρομερά με υλικό μανδύα. Γιατί δεν μπορεί να είναι οι κοινωνικές αξίες υλικές και καταναλώσιμες. Οι αξίες είναι μόνο ανθρώπινες και ηθικές.

Κρ.Π.: Σε ένα ασυνείδητο επίπεδο, βέβαια, εκφράζεται, με αυτόν τον ανορεξικό τρόπο...
Κ.Ν.: Εννοείται. Μα και στον απεργό πείνας ασυνείδητο είναι από ένα σημείο και μετά. Όλη αυτή η αμφισβήτηση των βαθύτερων αξιών είναι από ένα σημείο και μετά επίσης ασυνείδητη. Πέρα από την αντιπαράθεσή του για το συγκεκριμένο θέμα που θέτει κάθε φορά ένας απεργός πείνας, οι Ιρλανδοί, οι Σοβιετικοί κλπ, που είχαν ένα συγκεκριμένο θέμα κάθε φορά, πίσω από αυτό, η βαθύτερή τους προβληματική είναι ασυνείδητη. Και ορισμένοι που έχω δει εδώ στην Λυών από κοντά, μιλούσαν με ένα μυστικισμό. Γιατί ακριβώς είναι ασυνείδητο αυτό που επιδιώκουν βαθύτερα πέρα από τον πρώτο και συγκριμένο σκοπό.

Ο απεργός πείνας πολλές φορές πεθαίνει. Έχουν πεθάνει όπως είπαμε πολλοί. Και επιμένω να δείτε το HUNGER και τη συζήτηση που έχει ο αρχηγός των απεργών πείνας με τον ιερωμένο: Γύρω από ποιο θέμα παίζεται τελικά η ζωή, γι’ αυτόν που είναι μέσα ή γι' αυτόν που είναι έξω; Ποιοι είναι πιο ελεύθεροι τελικά; Αυτοί που είναι μέσα ή αυτοί που είναι έξω από τη φυλακή; Το θέμα της ελευθερίας έχει πάντα σχέση με το νόημα των ηθικών αξιών.

Κρ.Π.: Και σε αυτό που σας ρώτησα πριν, για την αντίδραση ή όχι της κοινωνίας;
Κ.Ν.: Τι κάνει η κοινωνία; Μπορεί να έχει ένα σωρό νεκρούς απεργούς πείνας, γιατί δεν μπορεί να πιάσει το μήνυμά τους, γιατί έχει μπλοκαριστεί σε υλικές αξίες, σε απολυταρχικά καθεστώτα, γιατί το καθεστώς μπορεί να έχει πάρει τέτοια απολυταρχική διάσταση που να είναι και ασυγκίνητο σε τέτοιους ερεθισμούς. Για ένα διάστημα όμως πάντα. Γιατί αργά ή γρήγορα ένα κοινωνικό καθεστώς ασυγκίνητο, δεν μπορεί να ζήσει. Οι βασικές ανθρώπινες διαστάσεις οι οποίες θεμελιώνουν ένα κοινωνικό καθεστώς θα επαναφέρουν τις ερωτήσεις τις οποίες βάζει ο κάθε απεργός πείνας.

Κρ.Π.: Και θα το αναγκάσουν να…
Κ.Ν.: …Θα το αναγκάσουν να μετακινηθεί. Ναι. Να μετακινηθεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες τις κάθε ιστορικής στιγμής. Κάθε απεργία πείνας προκαλεί μία τρομερή αμφισβήτηση και δημιουργεί μία διαδικασία ερώτησης. Μια διαδικασία αυτοερώτησης προς το κοινωνικό σύνολο σε δοσμένη χρονική στιγμή. Αν δεν ακούσουμε την ερώτηση που θέτει κάθε φορά ο απεργός πείνας, μπαίνουμε σε μία προβληματική ψυχικής τύφλωσης: Ατομικής και κοινωνικής.-


Ο Κώστας Νασίκας, είναι ψυχαναλυτής, μέλος της Γαλλικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών, είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών και επίσης είναι ζωγράφος.  Τίτλοι βιβλίων του (στα γαλλικά):

Ημερολόγιο μιας ανορεξίας, Καταναλωτισμός και βία, Σωματικά ίχνη και μνήμη του ονείρου, Το τραύμα ανάμεσα στην δημιουργία και στην καταστροφή, Το σώμα στην έκφραση των εφήβων, Εξορία και γλώσσα (το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη). Τίτλοι συλλογικών έργων (στα γαλλικά) με δική του επιμέλεια: Φάμπρικες της γλώσσας, Η πειθώ και η δύναμη του λόγου (το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει)

Βία και μη λεκτικές εκφράσεις.

Πηγή: tvxs


Διαβάστε επίσης:
Καστοριάδης: Ελευθερία και δικαιοσύνη
Γκιμπράν: Ένας άνθρωπος που στέκεται το σούρουπο
Πολιτισμός είναι

εμφάνιση σχολίων