Λίγα λόγια, πολλά μυστικά και 4 συνταγές για τη μεξικανική λιχουδιά. Από τον Άγγελο Ρέντουλα
FOOD DIARY
3 Ιουνίου 2020
Οι παραλλαγές της δεν έχουν αριθμό. Φαγητό γρήγορο και της ανάγκης στην αρχή, ένα ιδιότυπο ψωμοτύρι, δέχθηκε «πειράγματα» και πειραματισμούς, ό,τι συνελάμβανε η μαγειρική ευρηματικότητα των οικιακών και η ατιθάσευτη φαντασία των επαγγελματιών μαγείρων. Ο ουρανός είναι -κι εδώ- το όριο.
Δύο τα σταθερά στοιχεία, οι tortillas και το τυρί. Και στο ψήσιμο, καλύτερα να σου ξεφύγει λίγο: μερικά ήπια εγκαύματα εντείνουν τη νοστιμιά.
Καλύτερα από σιτάλευρο: Προτιμώ τη σταρένια tortilla για quesadilla, καθότι μου φαίνεται πιο ελαφρύ το αποτέλεσμα, πιο κοντά στα kosher γούστα μου. Η καλαμποκίσια είναι πιο βαριά στη γεύση και στο στομάχι και γίνεται πιο λαδένια («ενσωματώνει» με περίεργο τρόπο ακόμα και το λιγοστό λάδι που βάζουμε στο τηγάνι).
Τι τυρί; Οaxaca δεν βρίσκουμε στην Ελλάδα. Το ποντιακό γαΐς τυρί* που του μοιάζει στην όψη και τη γεύση το έχουν λίγα μπακάλικα. Επομένως, στρεφόμαστε σε κάποιο κασέρι, προτιμότερο πικάντικο**, μια ώριμη γραβιέρα*** ή φρέσκια μοτσαρέλα. Το τυρί πρέπει να λιώνει για να συγκρατεί τα υλικά της γέμισης και τις τορτίγιες κολλημένες μεταξύ τους. Όχι πως αποκλείονται τα λευκά, όξινα, τριφτά τυριά, όμως είναι αναγκαία η μείξη προς επίτευξη της συγκόλλησης.
Τι μυρωδικό; Το κατεξοχήν μυρωδικό της quesadilla είναι το epazote, ένα μεξικανικό αρωματικό φυτό, με αιχμηρό, «δύσκολο» άρωμα: ρητινώδες θα το έλεγα, με νότες εσπεριδοειδών, θυμαριού και εστραγκόν και με μια ήπια πικράδα. Ελλείψει epazote, επιλέγω ανάλογα με την αρωματική κατεύθυνση που θέλω να δώσω ή βάσει των υλικών που εμπεριέχονται στη γέμιση.
Με τι άλλο γεμίζουμε; Ψητά και μαγειρευτά κρεατικά, πουλερικά ή θαλασσινά, σοταρισμένα λαχανικά και χόρτα, ακόμα και όσπρια, εννοείται σουρωμένα. Η quesadilla προσφέρεται επίσης για μαγειρική ανακύκλωση περισσευμάτων. Ένας βασικός κανόνας είναι τα υλικά να είναι ψιλοκομμένα και έτοιμα μαγειρεμένα, καθότι ο χρόνος ψησίματός της δεν αρκεί για να μαγειρέψει την άψητη γέμιση. Ο δεύτερος κανόνας είναι ότι επ’ ουδενί λόγω δεν υπερβάλλουμε στην ποσότητα της γέμισης, γιατί το πιο πιθανό είναι να χυθεί στο ψήσιμο ή στο σερβίρισμα.
Φάκελος ή πάνω-κάτω; Αν και οι πιουρίστες τη θέλουν να τυλίγεται στα δύο, σαν μισοφέγγαρο, ή στα τρία, σαν φάκελος με ανοιχτές τις άκρες του, έχω υιοθετήσει την πιο νεωτεριστική της μορφή, με μία tortilla πάνω, μία κάτω. Έχει πιο ωραία μούρη έτσι το φαγητό, χωράει περισσότερη γέμιση, μοιράζεται πιο ωραία κομμένη σε τρίγωνα.
Στο τηγάνι ή φουρνιστή; Και τα δύο. Όταν φτιάχνω quesadilla για δύο, δεν ανάβω φούρνο, την ψήνω στο μεγάλο αντικολλητικό τηγάνι -δεν πρόκειται για βαθύ τηγάνισμα, αλλά για ψήσιμο με ελάχιστο λάδι, όπως με τις κρέπες. Όταν έχω να ταΐσω παρέα, ο φούρνος είναι η λογική επιλογή. Στη δεύτερη περίπτωση, επιλέγω μικρές τορτίγιες, ώστε να ψήνονται τέσσερις συγχρόνως στον 60άρη φούρνο μου. Το καλύτερο ψήσιμο γίνεται στον αέρα: θα βάλουμε τις quesadillas στη σχάρα του φούρνου, προσεχτικά μη χυθεί η γέμιση, και θα τις ψήσουμε για περίπου 15 λεπτά στους 180° C ή μέχρι να γίνουν τραγανές οι πίτες και να λιώσουν τα τυριά. Σε χαμηλότερο ράφι στον φούρνο θα στερεώσουμε μια λαμαρίνα για να στάζουν εκεί τυχόν υγρά, λιωμένα τυριά κ.λπ.
Μάθημα Ιστορίας: Από το ισπανικό queso που σημαίνει τυρί (λατ. caeseus) το όνομά της. Η ετυμολογία της λέξης λοιπόν μας αποκαλύπτει το μείζον υλικό. Το άλλο είναι ο περιέκτης-φάκελος, η tortilla, το λειψανάβατο «ψωμί» των Μεξικανών, λεπτή πίτα από άζυμο ζυμάρι φτιαγμένη με αλεύρι καλαμποκιού ή σταρένιο που ψηνόταν παραδοσιακά στο comal, ένα πλατύ, επίπεδο τηγάνι από μαντέμι ή πηλό. Σε αυτό το σκεύος ολοκληρωνόταν και το ψήσιμο της quesadilla.
Η ιστορία της πρέπει να ξεκινά με την έλευση των Ισπανών κονκισταδόρων στα τέλη του 15ου αιώνα, καθότι το τυρί είναι παλαιοκοσμίτικο τρόφιμο. Οι ιθαγενείς είχαν βέβαια την καλαμποκίσια πίτα, που οι αποικιοκράτες βάφτισαν tortilla. Τη σταρένια εκδοχή της εφηύραν οι Ισπανοεβραίοι που δεν θεωρούσαν kosher το καλαμπόκι. H γέμιση τυριού εμπλουτίστηκε με τον καιρό με μυρωδικά και λαχανικά, αλλά και κρεατικά, κοτόπουλο ή αλλαντικά.
Editor's choice
* Εξαίσιο γαΐς τυρί παράγει ο sui generis Πόντιος τυροκόμος Θεόφιλος Γεωργιάδης στη Βάθη Κιλκίς, με την επωνυμία «Ραγιάν». Αναζήτησέ το στο κατάστημά τους στη Θεσσαλονίκη (Μπαλανού 13, Πλ. Άθωνος, 23150 03.907) και σε επιλεγμένα μπακάλικα. Τηλ. παραγωγού: 23410 84.267.
** Αληθινό κασέρι, πικάντικο και βουτυράτο, φτιάχνει ο Χατζηιωαννίδης στην Ξάνθη. Το βρίσκεις στον Αραπιάν (Ευριπίδου 41, Αθήνα, τηλ. 210 3217.238), τον Μιράν (Ευριπίδου 45, Αθήνα, τηλ. 210 3217.187), τον Μανδραγόρα (Δημ. Γούναρη 14, Πειραιάς, τηλ. 210 4172.961). Στη Β. Ελλάδα, στα σούπερ μάρκετ Μασούτης. Τηλ. παραγωγού: 25410 27.053. Πικάντικο και το παλαιωμένο κασέρι της Ελένης Προίκα. Σε μπακάλικα και σε επιλεγμένα ΑΒ. Τηλ. παραγωγού: 23950 22.052.
*** Ο Μανούσος Τσιτσιρίδης από το Ασκύφου αφήνει τη γραβιέρα του να παλιώσει καλά, και έτσι αποκτά γεύση τσουχτερή και γλυκιά συνάμα. Στο κατάστημά τους στην Αθήνα, το Μανούτα (Χρ. Σμύρνης 23, Αργυρούπολη, τηλ. 210 9914.047) και σε επιλεγμένα μπακάλικα.
Οι συνταγές
Quesadilla με τέσσερα ελληνικά τυριά
Χρόνος ετοιμασίας: 20 λεπτά
Για 1 μεγάλη quesadilla
150 γρ. φέτα σκληρή
200 γρ. κασέρι πικάντικο
150 γρ. κατίκι
150 γρ. αρσενικό ή γραβιέρα Νάξου
2 φρέσκα κρεμμυδάκια, με το τρυφερό πράσινό τους, ψιλοκομμένα
2 κ.σ. ψιλοκομμένος δυόσμος
1/2 κ.γ. χοντροτριμμένα πιπέρια (προτίμησε ανάμεικτα για πολυσχιδές άρωμα)
2 μεγάλες τορτίγιες σταρένιες
2 κ.γ. ελαιόλαδο
Τρίβετε τα σκληρά τυριά στον χοντρό τρίφτη και τα ανακατεύετε με το κρεμμυδάκι, τον δυόσμο, τα πιπέρια. Βάζετε το μεγάλο αντικολλητικό τηγάνι σε μέτρια προς δυνατή φωτιά για 1-2 λεπτά να κάψει. Αλείφετε με πινέλο (σιλικόνης, γιατί το άλλο, με τις «τρίχες», θα καεί) ή με ένα κομμάτι χαρτί κουζίνας με το 1 κουταλάκι λάδι. Αλείφετε την 1 τορτίγια με το κατίκι και τη βάζετε στο τηγάνι. Σκορπίζετε το μείγμα τυριών αφήνοντας ένα μικρό περιθώριο γύρω γύρω γιατί θα λιώσουν τα τυριά και θα απλώσουν. Σκεπάζετε με τη δεύτερη τορτίγια, την επιφάνεια της οποίας λαδώνετε με το υπόλοιπο λάδι. Έχει περάσει 1 λεπτό απ’ τη στιγμή που βάλατε την κάτω τορτίγια στο τηγάνι. Ψήνετε για άλλα 2-3 λεπτά, παίζοντας αν χρειαστεί με τη φωτιά. Πρέπει η τορτίγια της βάσης να ροδίσει έντονα και να γίνει τραγανή, δεν πρέπει να μείνει πλαδαρή. Την ανασηκώνετε με μια σπάτουλα για να την ελέγξετε.
Το δύσκολο γύρισμα. Θα τη γυρίσετε με ένα μεγάλο πιάτο που να τη χωράει ολόκληρη, όπως κάνετε με την ομελέτα. Πρώτα όμως θα φτυαρίσετε με μια επίπεδη σπάτουλα την τορτίγια της βάσης για να σιγουρευτείτε πως δεν έχει κολλήσει. Αλλά ακόμα και αν φύγει από τη θέση της, την ξαναβάζετε μετά από πάνω. Θα τη βάλετε να ψηθεί και από την άλλη πλευρά σπρώχνοντάς την με τη σπάτουλα να πέσει στο τηγάνι. Θέλει άλλα 2-3 λεπτά (μπορεί να χρειαστεί να χαμηλώσετε τη φωτιά). Για να αποφύγετε τον πονοκέφαλο του γυρίσματος, μπορείτε να βάλετε την ήδη ροδισμένη από την κάτω πλευρά quesantilla κάτω από καυτό γκριλ (στη δεύτερη σκάλα από πάνω) μέχρι να ροδίσει. Μόνο προσοχή, το τηγάνι σας να κάνει για τον φούρνο. Αν έχει χερούλι πλαστικό, θα πρέπει προηγουμένως να το τυλίξετε με αλουμινόχαρτο που θα το προστατεύσει από το να καεί.
Τρώγεται ζεστή ή χλιαρή, κομμένη σε τρίγωνα κομμάτια. Αν μείνει ώρα, θα πανιάσει, όμως ακόμα και έτσι, νόστιμη θα ’ναι. Θέλει δίπλα της σαλάτα, ντομάτα το καλοκαίρι, πράσινη (σπανάκια, ρόκα κ.λπ.) τον χειμώνα.
Quesadilla με κολοκύθα, κοτόπουλο και φέτα
Χρόνος ετοιμασίας: 40 λεπτά
Για 1 μεγάλη quesadilla
2 μεγάλες τορτίγιες σταρένιες
2 κ.γ. ελαιόλαδο
150 γρ. φέτα σκληρή
120 γρ. μοτσαρέλα φρέσκια
Για την κολοκύθα
300 γρ. καθαρισμένη κολοκύθα (σε μεγάλα σούπερ μάρκετ έχει έτοιμη καθαρισμένη σε σκαφάκια)
1 κ.σ. ελαιόλαδο
1 γεμάτο κ.γ. κάρυ κίτρινο σε σκόνη
1 κ.γ. ξερό δεντρολίβανο
λίγες σταγόνες λεμόνι
αλάτι, πιπέρι μαύρο ή πράσινο
Για το κοτόπουλο
1 φιλέτο από στήθος κοτόπουλου
1 κ.γ. ελαιόλαδο
1/2 κ.γ. μπαχάρι σε σκόνη
1 κ.γ. εστραγκόν ξερό
αλάτι, πιπέρι μαύρο ή πράσινο
Ξεκινάτε με την κολοκύθα. Προθερμαίνετε τον φούρνο στους 220° C. Την κόβετε σε μικρά κυβάκια, με πλευρές περίπου 1,5 εκ. Την ανακατεύετε σε ένα μπολ με τα υπόλοιπα υλικά για την κολοκύθα -το δεντρολίβανο καλό είναι να το κοπανίσετε στον μύλο ή να το τρίψετε στο μούλτι, γιατί οι «πρόκες» του αγκυλώνουν. Το πιπέρι χοντροτριμμένο. Απλώνετε τα κυβάκια κολοκύθας στη λαμαρίνα του φούρνου που έχετε στρώσει με λαδόκολλα. Ψήνετε για 15 λεπτά ή μέχρι η κολοκύθα να μαλακώσει καλά και να ροδίσει. Ελέγχετε τρυπώντας κανα-δυό κυβάκια με ένα καλαμάκι για σουβλάκι. Ξεφουρνίζετε, τραβάτε το χαρτί με την κολοκύθα από το ταψί και την αφήνετε να κρυώσει.
Κοτόπουλο. Όση ώρα ψήνεται η κολοκύθα, φτιάχνετε το κοτόπουλο. Το κόβετε μικρούς κύβους, ιδανικά όσο την κολοκύθα. Τους στεγνώνετε με χαρτί, για να ροδίσουν καλά και να νοστιμίσουν στο σοτάρισμα. Βάζετε το μεγάλο αντικολλητικό τηγάνι σε δυνατή φωτιά να κάψει καλά. Ρίχνετε το κοτόπουλο, το λιγοστό λάδι και το μπαχάρι και κάνετε ένα ανακάτεμα. Σταματάτε την αναταραχή στο τηγάνι και αφήνετε να ψηθεί το κοτόπουλο -για να νοστιμίσει, πρέπει να ροδίσει καλά. Θέλει 2-3 λεπτά. Μετά το φέρνετε δυο-τρεις βόλτες για άλλα 2-3 λεπτά και κόβετε ένα κομμάτι να δείτε αν έγινε -δεν πρέπει να είναι ροζ στο εσωτερικό του, αλλά καλό είναι να είναι ακόμα υγρό, όχι σαν σκοινί. Το τραβάτε από τη φωτιά και το βγάζετε σε πιάτο να κρυώσει. Ξεπλένετε και στεγνώνετε το τηγάνι για να ψήσετε την quesadilla.
Quesadilla. Κομματιάζετε με τα χέρια τη μοτσαρέλα και τη φέτα. Στήνετε την quesadilla, βάζοντας στη μία tortilla ανακατεμένα το κοτόπουλο και την κολοκύθα και από πάνω τα τυριά. Σκεπάζετε, λαδώνετε, ψήνετε, τουμπάρετε και σερβίρετε όπως στη συνταγή «Quesadilla με τέσσερα ελληνικά τυριά». Συνοδεύετε με απλή σαλάτα λάχανο ή, επί το θερινότερον, τριφτή κολοκυθοσαλάτα (με πράσινο κολοκύθι), λαδολέμονο και δυόσμο.
Quesadilla με πατάτα, σπανάκι και μπρι
Χρόνος ετοιμασίας: 40 λεπτά
Για 1 μεγάλη quesadilla
2 μεγάλες τορτίγιες σταρένιες
2 κ.γ. ελαιόλαδο
200 γρ. μπρι
Για τις πατάτες
300 γρ. πατάτες (καθαρό βάρος)
2 κ.γ. κόλιανδρος ξερός σε κόκκους
2 κ.γ. σουσάμι
1/2 κ.γ. μαύρο πιπέρι σε κόκκους
1 κ.γ. ξερή ρίγανη
1 σκελίδα σκόρδο
1 κ.σ. ελαιόλαδο
αλάτι χοντρό
Για το σπανάκι
300 γρ. σπανάκι καθαρισμένο (για ευκολία πάρε έτοιμο καθαρισμένο -σε σακούλες στα σούπερ μάρκετ)
3 φρέσκα κρεμμυδάκια με το τρυφερό πράσινο μέρος τους
1 κ.σ. ελαιόλαδο
αλάτι, πιπέρι μαύρο
λίγο μοσχοκάρυδο
Προθερμαίνετε τον φούρνο στους 220° C. Κόβετε τις πατάτες σε κύβους με πλευρές περίπου 1 εκ. Τρίβετε στο μούλτι τον κόλιανδρο, με το πιπέρι και το σουσάμι για 1-2 λεπτά. Πρέπει να σπάσουν (δεν θα γίνουν σκόνη) και να βγάλουν τα αρώματά τους. Βάζετε τις πατάτες και τα μπαχάρια σε ένα μπολ, λιώνετε το σκόρδο, προσθέτετε τη ρίγανη, το λάδι και μπόλικο αλάτι. Ανακατεύετε και απλώνετε τους κύβους πατάτας στη λαμαρίνα του φούρνου που έχετε στρώσει με λαδόκολλα. Ψήνετε για 17-18 λεπτά ή μέχρι να μαλακώσουν καλά οι πατάτες και να ροδίσουν. Ελέγχετε τρυπώντας κανα-δυό κυβάκια με ένα καλαμάκι για σουβλάκι. Ξεφουρνίζετε, βγάζετε το χαρτί από το ταψί και αφήνετε να κρυώσουν.
Όση ώρα ψήνονται οι πατάτες, θα σοτάρετε το σπανάκι. Ψιλοκόβετε τα κρεμμυδάκια και τα σοτάρετε στο λάδι σε μέτρια προς δυνατή φωτιά στο αντικολλητικό τηγάνι, για 2-3 λεπτά. Ρίχνετε το σπανάκι σε δόσεις και με κάθε δόση προσθέτετε και λίγο αλάτι. Μόλις μαραθεί η πρώτη δόση σπανακιού, συνεχίζετε με την επόμενη. Συνεχίζετε μέχρι να μπει όλο το σπανάκι. Σοτάρετε για 3-4 λεπτά μέχρι να πιει τα υγρά του και να μειωθεί ο όγκος του (θα μείνει μια μικρή χουφτίτσα). Στο τέλος, τρίβετε από πάνω λίγο μοσχοκάρυδο, τραβάτε από τη φωτιά και αδειάζετε το όλον σε ένα σουρωτήρι. Αφήνετε το σπανάκι να στραγγίξει και να κρυώσει, για περίπου 10 λεπτά. Μετά το πιάνετε με τα χέρια και το στύβετε δυνατά, να μη μείνουν καθόλου υγρά. Ψιλοκόβετε τη μάζα σπανακιού. Ξεπλένετε το τηγάνι για να φτιάξετε την quesadilla.
Quesadilla. Κόβετε κομματάκια το μπρι. Στήνετε την quesadilla βάζοντας στη μία tortilla τις πατάτες, σκορπίζοντας το σπανάκι και το τυρί και σκεπάζοντας με τη δεύτερη tortilla. Λαδώνετε, ψήνετε, τουμπάρετε και σερβίρετε όπως στη συνταγή «Quesadilla με τέσσερα ελληνικά τυριά».
Quesadilla παστουμαρλί
Χρόνος ετοιμασίας: 20 λεπτά Αναμονή: περίπου 1 ώρα
Για 1 μεγάλη quesadilla
2 μεγάλες τορτίγιες σταρένιες
2 κ.γ. ελαιόλαδο
Για τη γέμιση
1 πιπεριά Φλωρίνης
1 μεγάλη, ώριμη αλλά σφιχτή ντομάτα
4-5 λεπτές φέτες παστουρμά (προτίμησε από ράχη γιατί είναι πιο τρυφερός)
1 κ.σ. ελαιόλαδο
200 γρ. κασέρι πικάντικο
3 κλωνάρια μαϊντανός
λίγη ξερή ρίγανη
αλάτι, κοκκινοπίπερο
Κόβετε τις ντομάτες στη μέση, τις πιέζετε με τα χέρια και τις τινάζετε για να φύγουν υγρά και σπόρια. Τις κόβετε σε ψιλά κυβάκια, τα οποία βάζετε σε ένα σουρωτήρι. Προσθέτετε 1/3 κ.γ. αλάτι, ανακατεύετε και αφήνετε στην άκρη για 1 ώρα να στεγνώσουν από τα πολλά υγρά τους.
Στο μεταξύ καθαρίζετε την πιπεριά από κοτσάνι και σπόρια και την κόβετε σε στενόμακρα στικς. Τη βάζετε στο αντικολλητικό τηγάνι με 1/2 κούπα νερό, προσθέτετε λίγο αλάτι και ανάβετε το μάτι στη δυνατή φωτιά. Αχνίζετε την πιπεριά μέχρι να στεγνώσει από τα υγρά, ανακατεύοντας πότε πότε. Τότε ρίχνετε το λάδι και τη σοτάρετε μέχρι να γυαλίσει και να ροδίσει. Προσθέτετε την ντομάτα και ανακατεύετε μέχρι να στεγνώσει καλά το μείγμα για άλλα 4-5 λεπτά. Αδειάζετε το μείγμα σε ένα σουρωτήρι με ψιλό πλέγμα και το αφήνετε για 10 λεπτά να στραγγίξει καλά. Το τηγάνι το ξεπλένετε για να ψήσετε την quesadilla.
Όση ώρα περιμένετε, τρίψτε το τυρί, κόψτε λωριδίτσες τον παστουρμά και ψιλοκόψτε τα φύλλα και τα τρυφερά κλωνάρια του μαϊντανού (τα χοντρά κοτσάνια τα κρατάς σε χαρτί στο ψυγείο για να εμπλουτίσεις ένα ζωμό). Στήνετε την quesadilla ως εξής: ρίχνετε λίγο τυρί στη μία tortilla, απλώνετε το μείγμα ντομάτας-πιπεριάς, σκορπίζετε τον μαϊντανό και τη ρίγανη, απλώνετε τον παστουρμά, πασπαλίζετε με το υπόλοιπο τυρί. Λαδώνετε, ψήνετε, τουμπάρετε και σερβίρετε όπως στη συνταγή «Quesadilla με τέσσερα ελληνικά τυριά». Συνοδεύετε με σαλάτα λάχανο με μαϊντανό και γιαούρτι ή, το καλοκαίρι, με αμπελοφάσουλα βραστά.
εμφάνιση σχολίων