Εξόριστος στην ίδια Α' ΠΡΟΣΩΠΟ σου την πατρίδα

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Όποιος τελευταία κατηφορίσει προς τα νότια προάστια, θα δει να ξεπροβάλλουν τεράστιοι γερανοί με φώτα στον κορμό τους, που δηλώνει ότι στη μεριά της άλλοτε πλαζ του Αγίου Κοσμά, ο Riviera Tower, που έχει σχεδιάσει διεθνές αρχιτεκτονικό γραφείο εξωτερικού, έχει αρχίσει και διαμορφώνει τους πρώτους του ορόφους. Βλέποντας αυτούς τους ουρανομήκης επιμελώς φωταγωγημένους γερανούς, μου έρχονται στο μυαλό οι στίχοι του Νίκου Γκάτσου, στο ποίημα του, ο Εφιάλτης της Περσεφόνης. Ενώ όμως το ποίημα μιλάει για το βιομηχανικό τοπίο της άλλοτε αγροτικής Ελευσίνας, ο νους μου πια σκέφτεται το αττικό τοπίο και τη μεταβολή του.

Εκεί που κάποτε παίζαμε παιδιά και τρέχαμε σε αθλοπαιδιές και ανέμελα σκορπούσαμε την ύπαρξή μας δώθε κείθε χωρίς να δίνουμε λογαριασμό σε κανέναν, ούτε στους ίδιους μας τους γονείς, τώρα στην περιοχή των υψωμένων πύργων θα πρέπει να δίνουμε ραπόρτο για το πώς και αν επιτρέπεται να εισέλθουμε στην «ξένη περιουσία».

«Σε σας δεν απομένει παρά η κατώτερη μορφή της σχέσης με την φύση, η εκμετάλλευση» 

Οι υψικάμινοι της Ελευσίνας του ποιήματος μετεστράφησαν σε γερανούς και σε λίγα χρόνια θα στέκουν εκεί φωταγωγημένοι πύργοι, που η άκρη τους θα ακουμπά τον ουρανό. Τα τείχη αρχίζουν και υψώνονται. Η πόλις εάλω. Από μέσα. Χωρίς πολέμους και όπλα εφόσον αυτό αποτελεί ξεπερασμένη τακτική. Με ευπαρουσίαστα αρχιτεκτονικά σχέδια και τρισδιάστατες εικόνες.  

Έτσι με αυτόν τον απλό και ωραίο τρόπο, όμορφα τμήματα της περιουσίας περνούν σταδιακά σε νέα χέρια. Χέρια επενδυτών. Αλλά οι επενδυτές δεν σταματούν μόνο σε μια περιοχή. Απλώνονται. Προχωράνε παραπέρα. Θέλουν κι άλλο, και άλλα. Οι αρχιτεκτονικές παρουσιάσεις για το τι θα συμβεί στα επόμενα 5, και πλέον χρόνια κατακλύζουν ολόκληρη την παραλιακή από το Φάληρο έως τη Γλυφάδα και τη Βούλα και ακόμα μακρύτερα. 

Αλώθηκε ακόμα και το όνομα της λέξης «παραλιακή».  Δε θα συναντάμε πια στους δρόμους τη λέξη με την πανάρχαια καταγωγή που σήμαινε «δίπλα στη θάλασσα», αλλά τη θέση αυτής θα καταλάβει η λατινική λέξη «ριβιέρα», η σημασία της οποίας σημαίνει ακτογραμμή. Για να αισθανόμαστε και εμείς πιο Ευρωπαίοι. Ότι κάναμε κι εμείς άλλο ένα βήμα προς τα εμπρός. Το λεξιλόγιο και ο λόγος  τα οποία η επίσημη πολιτεία ενσαρκώνει στις επίσημες οδικές πινακίδες της, θέλει να δείξει μια ανοικτότητα στον ξένο τουρίστα και να του δηλώσει πως είμαστε εδώ άνευ όρων και ορίων για σένα. Και δεν είναι ο ξένιος Ζευς εκείνος που πραγματικά εμφανίζεται στον επίσημο λόγο, αλλά ένας φιλοχρήματος θεός που σκέπτεται αλόγιστα και λίγη σημασία δίνει για το μέλλον. Η διαχείριση του εδώ και του τώρα, στο παρόν, δείχνει τον ηθικό δρόμο που επιλέγουμε κάθε φορά για το αύριο.

Αλώθηκε ακόμα και το όνομα της λέξης «παραλιακή»

Το αττικό τοπίο μεταμορφώνεται. Η σκέψη γύρω από τον τόπο και το τοπίο, σε κάθε μεριά της γης, συνιστά κατά τη γνώμη μου θέμα αχρονικό, θέμα δηλαδή που δεν έχει χρόνο και πάντα στο μέλλον θα παραμένει επίκαιρο, όσα χρόνια και αν περάσουν. Ολοένα θα πρέπει ο ανθρώπινος λογισμός να επιστρέφει και να επαναπροσδιορίζει τις σχέσεις τις οποίες οικοδομεί με τον τόπο που κατοικεί και χτίζει, κάνοντας στον εαυτό του την ερώτηση:  «τι είναι αυτό που θα αφήσει τελικά πίσω του ο σύγχρονος άνθρωπος στις επόμενες γενιές».

Ο Δημήτρης Πικιώνης στην περίφημη ομιλία του: Επιμένοντας λίγο παραπάνω στο ίδιο θέμα, κάποια χρόνια νωρίτερα από τον Εφιάλτη της Περσεφόνης του Νίκου Γκάτσου, ένας άλλος μεγάλος ποιητής, φιλόσοφος, δάσκαλος και αρχιτέκτονας, ο Δημήτρης Πικιώνης στην περίφημη ομιλία του που τιτλοφόρησε Γαίας Ατίμωσις  θα επιμείνει:

“…Δείλαιοι και αμαθείς και βάρβαροι, τι κάνετε;
Δεν ξέρετε ότι είμαι η μητέρα και η τροφός, το λίκνο η κοιτίδα,
η μητέρα της περασμένης δόξας και της μελλούμενης;
Μάταια θαυμάζετε τα μνημεία που έστησαν κάποτε τα παιδιά μου.
Δεν ξέρετε ότι είναι σαρξ εκ της σαρκός μου και πως όταν η μορφή
μου αφανιστεί, η δικιά τους θα χάσει το νόημα της;
Τι εκάνατε την Ελευσίνα;
Τι εκάνατε τον Ιλισό και τον Κηφισό, τα δυο αγιάσματά μου;
Εβάλατε μέσα τους υπονόμους σας, ερίξατε τα νερά των εργοστασίων σας.
Δεν βλέπω πια βωμούς των θεών επάνω εις τα όρη μου και τους
λόφους πάρεξ τα γραφεία και τις μηχανές των Εταιρειών σας.
Εκείνοι ήταν σημάδι λατρείας, σε σας δεν απομένει παρά η κατώτερη
μορφή της σχέσης με την φύση, η εκμετάλλευση…”

Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι πιο επίκαιρο από αυτήν εδώ την ομιλία σήμερα, 70 χρόνια νωρίτερα. Και δεν μπορώ να σκεφτώ επίσης πόσο μα πόσο ανάγκη την έχουμε όλοι εμείς σήμερα, αλλά δεν το γνωρίζουμε. Σήμερα, που βλέπω εκτός από τα μπαζωμένα ρέματα στην Αττική, τις αδιανόητες πυρκαγιές που κατακαίουν  κάθε χρόνο ό,τι πνεύμονα πρασίνου μας δόθηκε απλόχερα, τις απίστευτες οικοδομές που αναγείρονται μέρα με τη μέρα. Ιδιαίτερα στις τελευταίες, θα φανεί ολότελα η χρήση όλων εκείνων των ευεργετικών διατάξεων που δίνει ο ΝΟΚ για την υπερκάλυψη ενός οικοπέδου χτίζοντας εν τέλει πολλά παραπάνω τετραγωνικά, από εκείνα που αρχικώς θα ήταν προβλεπόμενα να χτιστούν, στην κάθε περιοχή. Ο κάθε σωστά σκεπτόμενος επιχειρηματίας προσπαθεί να επωφεληθεί στο έπακρον το νόμο, με μοναδικό στόχο το κέρδος θέλοντας απλώς και μόνο να υλοποιήσει όσα περισσότερα τετραγωνικά είναι δυνατόν να ευχαριστήσει τον ξένο επενδυτή που έρχεται να χαρεί το ελληνικό καλοκαίρι του στα όμορφα και φιλόξενα μέρη των ιθαγενών.

Από αρχιτέκτονες μετατρεπόμαστε σε drafters των ξένων ιδεοληψιών και ονειρώξεων και σημασίες που ξέραμε από καιρό ότι φέρουν μια ποιότητα χώρου και ύφους εξαλείφονται, όπως για παράδειγμα εκείνη την έννοια του ημι-υπαίθριου χώρου, δηλαδή εκείνου του πανέμορφου ενδιάμεσου χώρου που χωρίζει το απόλυτα έξω από το απόλυτα μέσα ενός σπιτιού. Τη θέση τους καταλαμβάνουν αλόγιστα και αχρείαστα καμπύλα σχήματα γύρω από έναν ορθοκανονικό κατά τα άλλα πυρήνα, με μόνο στόχο τον εντυπωσιασμό των εισερχομένων εκ Δυσμάς ή εξ Ανατολάς παροικούντων, εφόσον οι 99 στις 100 περιπτώσεις τα σχήματα αυτά είναι απλώς καμπυλωμένες τσιμεντοσανίδες με ένα σορό κρυμμένα σίδερα φύρδην μίγδην και τίποτε λιγότερο ή περισσότερο.

Η βόλτα στις περιοχές αυτές καταλήγει να γίνει ένα ξεφύλλισμα ιλουστρασιόν περιοδικού διεθνούς αρχιτεκτονικού πανηγυριού την ίδια στιγμή που μέσα στην ίδια πόλη χιλιάδες συνάνθρωποί μας αγωνιούν να βρουν ένα σωστό διαμέρισμα να ξεκινήσουν τη ζωή τους καταβάλλοντας για αυτό ένα ανθρώπινο αντίτιμο. Είτε ως ξεκίνημα για μια κοινή πορεία ζωής με το ταίρι τους, είτε μόνοι ώστε να αναμετρηθούν με τις ευθύνες και τις δυνάμεις τους βγαίνοντας για πρώτη φορά έξω στη ζωή. Οι μόδες που έρχονται απ’ έξω δε σταματούν μονάχα στην αρχιτεκτονική εικόνα των ιλουστρασιόν όψεων. Η αθώα βραχυχρόνια μίσθωση που ξεκίνησε το 2008 στην  Καλιφόρνια, πέρασε από την Ευρώπη και έφτασε και στις ακτές μας, έχει αναχθεί τελικώς σε τεράστιο πρόβλημα τόσο κοινωνικό όσο και οικονομικό. Κάτοικοι των Αθηνών σχεδιάζουν γκράφιτι στους τοίχους των σπιτιών τους πως έχουν αλωθεί οι γειτονιές τους από τουρίστες. Εξορίζονται από τις έτσι κι αλλιώς προβληματικές γειτονιές και συνοικίες του κέντρου, ο ένας μετά τον άλλον.

Οι περσινές εικόνες στις ειδήσεις από τις ελληνικές παραλίες στις οποίες άτομα εξυπηρετούν ανθρώπους μέσα στο νερό κάνουν το γύρο του κόσμου και μόνο στη σφαίρα του οικείου και της φιλοξενίας δε θα μπορούσε να τις εντάξει κανείς. Το υπερκέρδος που υψώνει σύγχρονες «υψικαμίνους» στις ακτές και αμέτρητα ομπρελοκαθίσματα στις παραλίες, στέρησε τη δυνατότητα στις γενιές που ακολουθούν να δουν και αντιληφθούν τις «Θεόχτιστες» κατασκευές που τόσο λάτρεψε και φωτογράφιζε ο αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης μερικές δεκαετίες παλαιότερα. Απλές κατασκευές μιας ανώνυμης λαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, πάνω στην οποία θα μπορούσε να οικοδομηθεί μια νέα προσέγγιση αρχιτεκτονικής με επίκεντρο τον άνθρωπο.

Οι παραλίες καταλαμβάνονται, τα ονόματα μεταστρέφονται, το τοπίο αλλάζει. Τα καλοκαίρια, συνώνυμα της λέξης παραλίας, ολοένα λιγοστεύουν, η δυνατότητα ενός πρότερου ξέγνοιαστού, βιώσιμου ελληνικού καλοκαιριού μοιάζει να εξανεμίζεται για το μέσο ελληνικό νοικοκυριό.

*Δημήτρης Θεοδώρου, αρχιτέκτων


Διαβάστε επίσης:
«Ελληνικά νησιά χωρίς νερό»
Δικαιούται το τουριστικό μεγαθήριο να «πίνει» το νερό της περιοχής;


Ακολουθήστε μας στο Instagram και στο Facebook για να βλέπετε τα άρθρα που σας ενδιαφέρουν

 

εμφάνιση σχολίων