Μούζιλ: Τα είδη Α' ΠΡΟΣΩΠΟ της βλακείας

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ «Στη ζωή θεωρούμε συνήθως βλάκα έναν άνθρωπο που είναι ελαφρώς αδύνατος στο μυαλό. Εκτός αυτού όμως υπάρχουν και οι πιο ποικίλες πνευματικές και ψυχικές παραλλαγές, ικανές να εμποδίσουν, να ακυρώσουν και να παραπλανήσουν ακόμα και μια εγγενώς ακέραιη ευφυΐα σε τέτοιο βαθμό, ώστε το αποτέλεσμα να είναι εκείνο για το οποίο η γλώσσα μας διαθέτει μόνο τη λέξη βλακεία. Αυτή η λέξη περιλαμβάνει λοιπόν δύο κατά βάση πολύ διαφορετικά είδη: μια έντιμη και απλή βλακεία και μιαν άλλη, η οποία, κατά ελαφρώς παράδοξο τρόπο, αποτελεί ακόμα και σημάδι ευφυΐας.

Η πρώτη έγκειται μάλλον σε ένα αδύνατο μυαλό, ενώ η δεύτερη μάλλον σε ένα μυαλό που μόνο σε σχέση με κάτι άλλο είναι αδύνατο, και γι' αυτό είναι κατά πολύ πιο επικίνδυνη. Η έντιμη βλακεία είναι ελαφρώς δύσκαμπτη στην αντίληψη, αυτό που ονομάζουμε αργόστροφη. Είναι φτωχή σε παραστάσεις και λόγια και αδέξια στη χρήση τους. Προτιμά το κοινότοπο, γιατί το εντυπώνεται βαθιά λόγω της συχνής του επανάληψης, και αν ποτέ συλλάβει κάτι, δεν δέχεται εύκολα να της το στερήσουν, να ακούσει αναλύσεις ή να αναζητήσει η ίδια σχολαστικές ερμηνείες. Τα μάγουλα της όμως είναι ροδοκόκκινα και σφύζουν από ζωή! Είναι, βέβαια, συχνά αόριστη στους συλλογισμούς της, και η σκέψη της παγώνει για λίγο όταν έρχεται αντιμέτωπη με νέες εμπειρίες, αντ' αυτού όμως προσκολλάται με ιδιαίτερη προτίμηση στα βιώματα των αισθήσεων, τα οποία μπορεί κατά κάποιον τρόπο να τα μετρήσει στα δάχτυλα. με μια λέξη, είναι η συμπαθητική αμιγής βλακεία, και αν δεν ήταν ενίοτε τόσο εύπιστη, ασαφής και ταυτόχρονα τόσο ανεπίδεκτη διδασκαλίας, ώστε να μας φέρνει σε απόγνωση, θα ήταν πέρα για πέρα χαριτωμένη».
 

Περιστασιακά όλοι είμαστε βλάκες. Ορισμένες φορές είναι ανάγκη να ενεργούμε τυφλά ή σχεδόν τυφλά, διαφορετικά η γη θα έπαυε να κινείται   

«Η ευφυής βλακεία αντιθέτως δεν έχει τόσο τη λογική ως αντίπαλο όσο το πνεύμα και –αν δεν φανταστούμε απλώς μια σωρεία συναισθημάτων– επίσης τον ψυχισμό. Επειδή οι σκέψεις και τα αισθήματα κινούνται μαζί, αλλά και επειδή μέσω αυτών εκφράζεται ο ίδιος άνθρωπος, έννοιες όπως η στενότητα, το πλάτος, η ευκινησία, η απλότητα, η πίστη, μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη σκέψη όπως και για το αίσθημα. Πιθανώς ο συνδυασμός που προκύπτει έτσι να μην είναι ακόμη εντελώς σαφής, αρκεί όμως για να μπορέσουμε να ισχυριστούμε πως η ψυχή χρειάζεται τη λογική και πως τα αισθήματα μας δεν είναι τελείως άσχετα με την εξυπνάδα και τη βλακεία. Ενάντια σε τούτη τη βλακεία μπορεί να επέμβει κανείς με πρότυπα και κριτική».

«Περιστασιακά όλοι είμαστε βλάκες. Ορισμένες φορές είναι ανάγκη να ενεργούμε τυφλά ή σχεδόν τυφλά, διαφορετικά η γη θα έπαυε να κινείται. Και αν αποφάσιζε κάποιος να συναγάγει από τους κινδύνους της βλακείας τον κανόνα: Πρέπει να απέχουμε γενικά από τις κρίσεις και τις αποφάσεις όταν δεν γνωρίζουμε αρκετά, θα αδρανούσαμε! Αυτή η κατάσταση όμως για την οποία γίνεται σήμερα τόσος λόγος, θυμίζει μια άλλη που μας είναι από καιρό οικεία στον τομέα της νόησης. ∆ιότι, καθώς οι γνώσεις και οι ικανότητες μας είναι ατελείς, είμαστε στην ουσία αναγκασμένοι να κρίνουμε βιαστικά σε όλους τους τομείς τής επιστήμης, προσπαθούμε όμως και έχουμε μάθει να κρατάμε αυτό το ελάττωμα σε όρια που μας είναι γνωστά, ώστε να το βελτιώνουμε όταν έχουμε την ευκαιρία και έτσι να αποκτούν πάλι ορθότητα οι πράξεις μας.

Τίποτα εντέλει δεν μας εμποδίζει να μεταφέρουμε και σε άλλους τομείς αυτόν τον ακριβή και υπερήφανα σεμνό τρόπο να κρίνουμε και να πράττουμε, πιστεύω μάλιστα πως η πρόθεση: πράξε όσο καλά μπορείς και όσο άσχημα είσαι αναγκασμένος, γνωρίζοντας πάντα τα όρια του λάθους των πράξεων σου!, θα ήταν ήδη ο μισός δρόμος για μια πολλά υποσχόμενη διαμόρφωση της ζωής μας».


Αποσπάσματα από το βιβλίο του Ρόμπερτ Μούζιλ, Περί Βλακείας, εκδ. Δελφίνι. Ο Ρόμπερτ Μούζιλ (15 Μαρτίου - 6 Νοεμβρίου 1880-1942) ήταν αυστριακός συγγραφέας. Ξεκίνησε τις σπουδές του σε στρατιωτικές σχολές, στη συνέχεια σπούδασε μηχανικός και παράλληλα στράφηκε προς τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και την πειραματική ψυχολογία. Υπηρέτησε στο ιταλικό μέτωπο στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου και παρασημοφορήθηκε. Το 1908 αναγορεύτηκε διδάκτωρ της φιλοσοφίας, της φυσικής και των μαθηματικών. Έγραψε πολλά δοκίμια και θεατρικά έργα. Από τα καλύτερα βιβλία του Μούζιλ θεωρείται Ο νεαρός Τέρλες. Πέθανε στη Γενεύη το 1942, αφήνοντας ανολοκλήρωτο το μεγάλο του μυθιστόρημα Ο Άνθρωπος Χωρίς Ιδιότητες, το οποίο τελειώνει με ένα κόμμα στη μέση της σελίδας.

 
Διαβάστε επίσης:
Μούζιλ: Είναι βλακεία να δείχνει ότι είσαι έξυπνος
Μούζιλ: Περί Βλακείας
Μπρεχτ: Η βλακεία
Cipolla: Οι βλάκες

εμφάνιση σχολίων