Βραζιλία: από το Α' ΠΡΟΣΩΠΟ «όχι» στο «εμπρός»

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Οι βραζιλιάνοι έχουν μία έκφραση: «Vai acabar em pizza» («θα καταλήξει στην πίτσα»). Κάτι που «καταλήγει στην πίτσα», καταλήγει στο τίποτα, στο μηδέν. Η φράση χρησιμοποιείται ευρέως για την αναμενόμενη κατάληξη των δικαστικών ερευνών για εγκλήματα των πλουσίων στη Βραζιλία που μένουν ατιμώρητα. Η ατιμωρησία είναι ένα από τα στοιχεία πίσω από τις ογκώδεις διαδηλώσεις στη Βραζιλία, οι οποίες ξεκίνησαν με αφορμή μία αύξηση στη τιμή του εισιτηρίου για τα αστικά λεωφορεία.

Από το Σίντι Μπουζίντ στην Τυνησία μέχρι την Κωνσταντινούπολη, αυτά τα λαϊκά ξεσπάσματα μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Μικρή σπίθα, μεγάλη αντιπαράθεση, αποπροσανατολισμένος ηγέτης, ακέφαλο κίνημα, άκαμπτη κρατική εξουσία, παιχνιδιάρικη νεολαία, κρατική καταστολή, ευελιξία του Facebook, σβέλτη ανασύνταξη, θεωρίες συνωμοσίας, χιουμοριστικοί διαξιφισμοί. Ο Φιντέλ Κάστρο πέρασε χρόνια στη Σιέρα Μαέστρα προετοιμάζοντας την επανάστασή του. Με το Twitter αυτό είναι περιττό. Ή μήπως όχι;

Ένα βασικό ζήτημα με αυτά τα κινήματα, είναι, σύμφωνα με τη Ζεϊνέπ Τουφεξί, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Βορείου Καρολίνας, «Πώς πηγαίνεις από το “Όχι” στο “Εμπρός”;». Με άλλα λόγια, αυτές οι διαδηλώσεις που κοινό σύνθημα έχουν το «Αρκετά!» είναι καλές στη διαμαρτυρία και την αντίσταση, αλλά λιγότερο καλές στο να θέτουν αντικειμενικούς στόχους -πολιτικούς, κοινωνικούς ή οικονομικούς- και στο να οργανώνονται προκειμένου να τους πραγματοποιήσουν. Ενθουσιάζονται με το αρνητικό. Ξεθυμαίνουν με το θετικό. Δεν έχουν ηγέτες. Η ατζέντα τους είναι σαν να διαβάζεις το timeline του Twitter. Δεν υπάρχει ένας Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ούτε ένας Νέλσον Μαντέλα. Όπως το έθεσε ο Γουάελ Γκονίμ, πρώην στέλεχος της Google και σημαίνουσα αλλά όχι καθοριστική μορφή της αιγυπτιακής επανάστασης: «Η επανάστασή μας είναι σαν τη Βικιπέδια, εντάξει; Όλοι μπορούν να συνεισφέρουν σε αυτή, δεν γνωρίζεις τα ονόματα όσων συνεισφέρουν».

Φυσικά από την Τύνιδα μέχρι το Κάιρο υπήρχε ένας ξεκάθαρος στόχος: η απομάκρυνση ενός μισητού δεσπότη. Μόνο μετά την πραγματοποίηση αυτού του στόχου φάνηκε η αδυναμία των «ακέφαλων» κινημάτων. Το κενό γέμισαν οργανωμένες ομάδες -όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα- αλλά δεν ικανοποίησαν την ανάγκη του λαού για ανανέωση.

Στην Τουρκία ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήθελε ένα μικρό εμπορικό κέντρο στο πάρκο Γκεζί. Βγήκε tweet με hashtag #direngezi-Γκεζί αντιστάσου! Το κίνημα είχε μεταμορφωθεί σε πολλά πράγματα πριν η αστυνομία απομακρύνει με τη βία τους διαδηλωτές από το Γκεζί. Ήταν για την αυταρχική στροφή ενός συντηρητικού ηγέτη που βρίσκεται στην εξουσία τα τελευταία 11 χρόνια. Ήταν για την εισβολή του Ερντογάν στην ιδιωτική ζωή των τούρκων, για το ότι αποκάλεσε αλκοολικούς όσους πίνουν ή επειδή τους συμβούλεψε να μη φιλιούνται στο μετρό ή επειδή σχολίασε την αμφίεσή τους. Δεν είναι και ο Σουλτάνος!

Στη Βραζιλία η αντίδραση στρέφεται κατά του συνόλου του πολιτικού συστήματος και όχι προσωπικά κατά της προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ. Είναι για τον τρόπο που οι πολιτικοί ζουν σαν μανδαρίνοι με τεράστια προνόμια, τα σκάνδαλά τους και το ότι δε λογοδοτούν πουθενά. Είναι για την κακοδιαχείριση των πόρων τους: 13 εκ. δολάρια σε νέα στάδια και προετοιμασίες για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2014, τη στιγμή που οι τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και των μεταφορών έχουν σοβαρά προβλήματα.

Αυτά τα κινήματα εμφανίστηκαν σε δύο μεγάλες αναδυόμενες δυνάμεις του 21ου αιώνα με ακμάζουσες οικονομίες. Δεν πιστεύω ότι πρόκειται για σύμπτωση. Οι καθημερινοί τούρκοι και βραζιλιάνοι, κυρίως οι νέοι άνθρωποι, αντιδρούν στις παγκόσμιες δυνάμεις που δε μπορούν να ελέγξουν. Υπενθυμίζουν στους τραπεζίτες ότι η κοινωνική δικαιοσύνη έχει σημασία. Συγκεντρώνονται, καταλαμβάνουν, υπογραμμίζουν τη σημασία της ανθρωπιάς έναντι της ατομικιστικής ανάπτυξης και του παγκοσμιοποιημένου εμπορικού κέντρου.

Μπορούν να προχωρήσουν από το «Όχι» στο «Εμπρός»; Θα χρειαστεί οργάνωση τεράστιας κλίμακας, αποφάσεις και στόχοι, και, ναι, ηγέτες. Αλλά δεν πιστεύω ότι όλα θα «καταλήξουν στην πίτσα». Από την Τύνιδα στην Κωνσταντινούπολη, από το Κάιρο στο Σάο Πάολο, έχει συμβεί κάτι βασικό. Ο φόβος διαλύθηκε. Αυτό από μόνο του αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού.


Ο Ρότζερ Κοέν είναι πολιτικός αναλυτής των New York Times.

Πηγή: Το Βήμα


Διαβάστε επίσης:
Γράμμα από τη Βραζιλία
VIDEO: Στο μάτι του κυκλώνα (υπέροχο)
Τahrir-Syntagma-Taksim
Το Occupyturkey μιλάει
Τα αιτήματα του Occupy Gezi
VIDEO: Gezi, όσα δε δείχνουν οι ειδήσεις

εμφάνιση σχολίων