Η πολιτεία δεν παρεμβαίνει με δραστικά μέτρα και δεν χτυπάει το πρόβλημα στην καρδιά του που είναι η μειωμένη προσφορά προσιτής κατοικίας. Ο Βασίλης Δελής στέλεχος Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου ΕΝΑ, γράφει για ένα νέο μοντέλο στέγασης για τη «γενιά των ενοικιαστών».
Μειωμένη προσφορά και ανελαστικότητα ζήτησης στην αγορά κατοικίας
Οι πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί μέχρι τώρα για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης στην Ελλάδα βασίζονται στην τόνωση της ζήτησης στη στεγαστική αγορά. Για παράδειγμα, τόσο το πρόγραμμα «Σπίτι μου» όσο και η αύξηση του φοιτητικού στεγαστικού επιδόματος έχουν ως κύριο στόχο την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος για αγορά κατοικίας και αποπληρωμή ενοικίου. Δυστυχώς όμως η αποτελεσματικότητα αυτών των παρεμβάσεων είναι μάλλον περιορισμένη, διότι δεν λαμβάνουν υπόψη την αύξηση του πλήθους των ενοικιαστών, παρεμβαίνουν ελάχιστα στο σκέλος της προσφοράς, ενώ παραβλέπουν και την ανελαστικότητα της ζήτησης στην αγορά κατοικίας.
Πράγματι, ενώ στην Ελλάδα παρατηρείται η μικρότερη αύξηση του κόστους για κατασκευή νέων κατοικιών, οι επενδύσεις στην κατασκευή κατοικίας είναι οι χαμηλότερες στην ΕΕ (1,9% του ΑΕΠ, με ευρωπαϊκό μ.ό. στο 5,7%). Παράλληλα, η μετατροπή της κατοικίας σε επενδυτικό προϊόν μέσω των προγραμμάτων Golden Visa, η διευκόλυνση πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας μέσω του νέου νομοθετικού πλαισίου για το ιδιωτικό χρέος και η η μετατροπή μεγάλου μέρους του οικιστικού αποθέματος σε τουριστικά καταλύματα μέσω των βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb, έχουν συμβάλει στη μείωση του διαθέσιμου αποθέματος κατοικίας.
Από την άλλη, πολλές φορές αποσιωπάται στον δημόσιο λόγο ότι η στέγαση αποτελεί βασική ανθρώπινη ανάγκη, αλλά και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα: η στέγη είναι απαραίτητη για την επιβίωση και την ευημερία των ανθρώπων. Χωρίς κατάλληλη στέγαση, η υγεία και η ασφάλεια των ανθρώπων μπορεί να τεθούν σε κίνδυνο. Οι δαπάνες για τη στέγη, όπως το ενοίκιο ή η αποπληρωμή δανείου, είναι συνήθως μακροχρόνιες και σταθερές. Οι άνθρωποι δεν μπορούν εύκολα να μειώσουν αυτές τις δαπάνες χωρίς να επηρεαστεί σοβαρά η ποιότητα ζωής τους. Επιπλέον, η εύρεση εναλλακτικών λύσεων για τη στέγαση μπορεί να είναι δύσκολη και χρονοβόρα. Η μετακόμιση σε φθηνότερη κατοικία μπορεί να μην είναι πάντα εφικτή ή επιθυμητή, λόγω γεωγραφικών, επαγγελματικών ή οικογενειακών περιορισμών και δεσμεύσεων. Ως εκ τούτου, οι δαπάνες για τη στέγη δεν επηρεάζονται άμεσα από τις αλλαγές στο εισόδημα ή τις οικονομικές συνθήκες. Ακόμη και σε περιόδους οικονομικής κρίσης, οι άνθρωποι πρέπει να συνεχίσουν να πληρώνουν για τη στέγη τους. Αυτοί οι παράγοντες καθιστούν τη στεγαστική δαπάνη ανελαστική, καθώς οι άνθρωποι δεν μπορούν εύκολα να μειώσουν ή να αποφύγουν αυτές τις δαπάνες χωρίς σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή τους.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, η παρέμβαση της πολιτείας για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης οφείλει εξίσου να κατευθυνθεί στην τόνωση της προσφοράς κατοικίας και να προστατεύσει την αγορά από φαινόμενα αισχροκέρδειας λόγω ανελαστικότητας της ζήτησης..
Για ένα νέο ελληνικό μοντέλο στέγασης
Η φύση του αγαθού της κατοικίας καθιστά το στεγαστικό ζήτημα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Η πλημμελής αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε ευρύτερες κοινωνικές αναταραχές, καθώς η «γενιά των ενοικιαστών» μεγεθύνεται και καταβάλλει ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό του εισοδήματός της για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών της.
Από την άλλη, έχει φανεί ότι το μοντέλο που ακολουθούμε μέχρι σήμερα για παροχή κατοικίας έχει φτάσει στα όριά του και αποτελεί μέρος του προβλήματος μάλλον παρά της λύσης. Είναι λοιπόν σημαντικό η πολιτεία να παρέμβει δραστικά και ουσιαστικά με μια νέα ολιστική προσέγγιση που θα περιλαμβάνει όλες τις πτυχές τους ζητήματος. Διάφορα παραδείγματα χωρών του εξωτερικού δύνανται να αποτελέσουν οδηγούς καλών πρακτικών, προσαρμοσμένων στην ελληνική πραγματικότητα. Η παρέμβαση οφείλει να περιλαμβάνει:
- Θεσμοθέτηση ποιοτικών προδιαγραφών στέγασης - Όρια ποσοστιαίων αυξήσεων στις τιμές των ενοικίων - Απαγόρευση Golden Visa για την αγορά κατοικιών - Περιορισμό των βραχυχρόνιων τουριστικών μισθώσεων μέσω καθορισμού γεωγραφικών ζωνών και απαγόρευση δραστηριοποίησης σε νομικά πρόσωπα - Ανάπτυξη δημόσιας και κοινωνικής προσιτής κατοικίας με έμφαση στο απόθεμα κενών δημόσιων κτιρίων - Νέο θεσμικό πλαίσιο και εργαλεία χρηματοδότησης για τη δημιουργία μη κερδοσκοπικής συνεταιριστικής κατοικίας - Δημιουργία φοιτητικών εστιών σε ποσοστό κάλυψης τουλάχιστον 25% του συνολικού φοιτητικού πληθυσμού κάθε ακαδημαϊκού ιδρύματος - Κίνητρα όπως μείωση του ΕΝΦΙΑ, ενεργειακή αναβάθμιση και κάλυψη μέρους της ανακαίνισης για την επαναφορά κλειστών διαμερισμάτων προς μακροχρόνια ενοικίαση σε προσιτή τιμή - Χρηματοδότηση της αγοράς πρώτης κατοικίας μέσω στεγαστικών δανείων με ευνοϊκούς όρους - Επαναφορά της προστασίας πρώτης κατοικίαςΈνα νέο ελληνικό μοντέλο διασφάλισης και παροχής οικονομικά προσιτής και ποιοτικής κατοικίας οφείλει να βρίσκεται στην καρδιά των πολιτικών για ένα βιώσιμο μέλλον.
Διαβάστε ολόκληρο το ανάγνωσμα εκεί