Χάισμιθ: Η γάτα Α' ΠΡΟΣΩΠΟ είναι ένα έργο τέχνης

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Η Πατρίσια Χάισμιθ εκτός από συγγραφέας και φιλόλογος είχε σπουδάσει και ζωολογία. «Το εξαιρετικό ταλέντο της Πατρίσια Χάισμιθ να εντρυφεί στη μελέτη της ανθρώπινης ύπαρξης δεν είναι διόλου απίθανο να οφείλεται στην επιστημονική ματιά της ζωολόγου». Υπήρξε τόσο φανατική γατόφιλος ώστε ο αστικός μύθος λέει πως όταν η Χάισμιθ άκουσε στο ραδιόφωνο την ιστορική έκκληση που απηύθυνε ο Τζων Φ. Κέννεντυ στους Αμερικανούς όπου τόνιζε επιτακτικά «μην αναρωτιέστε τι μπορεί να κάνει για εσάς η πατρίδα, αλλά τι μπορείτε να κάνετε εσείς για την πατρίδα σας», σηκώθηκε, πήγε στην κουζίνα και τάισε τις γάτες της. Η έκδοση Γάτες, τρία Διηγήματα, ένα Δοκίμιο και επτά Σχέδια αποτελεί απόλαυση για κάθε γατόφιλο. Ακολουθεί το απόσπασμα «Για τις γάτες και τον τρόπο ζωής»:

«Έτσι και μου ζητούσαν να ολοκληρώσω την πρόταση «Μ’ αρέσουν οι γάτες επειδή…», δύσκολα θα κέρδιζα το πρώτο βραβείο, όμως ξέρω πολύ καλά τι μ’ αρέσει σ’ αυτές. Μ’ αρέσουν επειδή είναι χαριτωμένες, σιωπηλές και διακοσμητικές, θέλουν σχετικά λίγη περιποίηση και λερώνουν λίγο το σπίτι. Θα έλεγα ότι κατά κύριο λόγο είναι σιωπηλές, με εξαίρεση τις Σιαμέζες γάτες όταν κάνει ζέστη. Πιστεύω ότι οι γάτες είναι μικρότερο βάρος από τα σκυλιά, αν και παραδέχομαι ότι τα σκυλιά ταξιδεύουν γενικά καλύτερα από τις γάτες.

Για να ξεμπερδεύω με τα συνηθισμένα παράπονα σχετικά με τις γάτες, τα γρατσουνισμένα από τα νύχια τους έπιπλα και τη μυρουδιά στο σπίτι, πρέπει να ομολογήσω ότι στάθηκα τυχερή. Έχω δει σπίτια άλλων που λίγο ως πολύ τα έχουν καταλάβει οι γάτες. Εγώ έχω ένα οβάλ πλαστικό πορτάκι στην εξώπορτα και οι δύο Σιαμέζες γάτες μου προτιμούν να βγαίνουν έξω για να κάνουν τις ανάγκες τους και όχι στο καλάθι τους, παρότι από μικρές τους είχα τα πάντα μέσα στο σπίτι. Βγαίνουν έξω μόλις μπορούνε. Ζω στην εξοχή κι έχω έναν κήπο με μάντρα -έτσι τα πράγματα είναι εύκολα και για εμένα και για εκείνες. Δεν θα ήθελα να είμαι υποχρεωμένη να βγάζω έξω έναν σκύλο δύο με τρεις φορές τη μέρα κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες.

Μια γάτα μπορεί να δείξει εχθρότητα σε κάποιο πρόσωπο με ένα ασυνήθιστα βαθύ γρύλισμα ή βγαίνοντας από το δωμάτιο                   

Όσο για τα γρατσουνίσματα, πάλι κανένα πρόβλημα. Κάρφωσα ένα συνηθισμένο χαλάκι εξώπορτας σε μια σανίδα – έβαλα λάστιχο γύρω γύρω στη σανίδα για να μη γλιστράει – και την ακούμπησα σ’ έναν αφανή διάδρομο που οδηγεί στο μπάνιο του ισογείου. Οι γάτες τρελαίνονται να σκάβουν το χαλάκι. Είναι η κλίση του χαλιού αυτό που τους αρέσει και όχι οι κάθετες στήλες που πουλάνε ακριβά τα καταστήματα οικιακών ζώων.

Οι γάτες σαν φύλακες; Κάνω αφελείς ερωτήσεις; Πιστεύω ότι οι γάτες είναι χειρότεροι φύλακες απ’ ότι τα σκυλιά. Οι γάτες, όσο και οι σκύλοι, βασίζονται περισσότερο στην όσφρηση παρά την όρασή τους, αλλά πόσο ενδιαφέρεται μία γάτα για τέτοια πράγματα; Μια γάτα μπορεί να σε οδηγήσει από περιέργεια σ’ ένα πτώμα, να δείξει εχθρότητα σε κάποιο πρόσωπο με ένα ασυνήθιστα βαθύ γρύλισμα ή βγαίνοντας από το δωμάτιο. Ποτέ δεν χρησιμοποίησα παρόμοιο τέχνασμα στα γραπτά μου, εντούτοις πρόσφατα έκανα χρήση της αρπακτικής συνήθειας που έχουν οι γάτες κι έβαλα μια γάτα να σέρνει μέσα στο σπίτι δύο ανθρώπινα δάχτυλα, ενώ στο σαλόνι εξελισσόταν μία παρτίδα σκραμπλ.

Διακριτική συντροφιά που δεν απαιτεί ανταλλάγματα, ειρηνική και ανήσυχη σαν την ακύμαντη θάλασσα       

Οι γάτες δεν αρέσουν μόνο στις γεροντοκόρες. Στην πραγματικότητα οι σύγχρονες γεροντοκόρες προτιμούν ένα σκυλί που γαβγίζει για να έχουν προστασία. Ο Ρέημοντ Τσάντλερ ήθελε τη γάτα κοντά του ή στο γραφείο του. Ο Σιμενόν είχε φωτογραφηθεί πολλές φορές με κάποια από τις γάτες του, συνήθως μια μαύρη. Οι γάτες προσφέρουν στους συγγραφείς κάτι που οι ανθρώπινες συναναστροφές είναι αδύνατον να τους δώσουν: διακριτική συντροφιά που δεν απαιτεί ανταλλάγματα, ειρηνική και ανήσυχη σαν την ακύμαντη θάλασσα.

Ο νεαρός αρσενικός Σιαμέζος γάτος μου είναι ευγενικός και μου αποκρίνεται όταν του μιλάω. Όταν του λέω αν η μέρα του πάει καλά, μπορεί να μου απαντήσει «Πολύ καλά» ή «Όχι» ή «Έτσι κι έτσι». Με διακόπτει όταν δουλεύω μόνο όταν έχει πεινάσει. Κι έχει ένα πολύ σαφές ύφος όταν λέει «Πεινάω», αφού δεν είναι ούτε άπληστος ούτε παχύς. Πάντα αναγκάζομαι να πάω στην κουζίνα και να του φέρω κάτι να φάει.

Οι γάτες έχουν μόνιμα ένα ύφος σκανταλιάς πίσω από τη συγκροτημένη έκφρασή τους. Έχω δει και τις δυο μου γάτες να αναζητούν την αγκαλιά κάποιου που είναι αλλεργικός σ’ αυτές και τις απεχθάνεται. Βαριούνται τους ζωόφιλους. Ο Σέμυον, ο νεαρός Σιαμέζος μου, έχει εξαιρετική ακοή και βλαστημάει όποτε ακούει το τηλέφωνο. Η μεγαλύτερη γάτα μου, η θηλυκή, ξέρει πότε θα κολλήσω σ’ ένα τηλεφώνημα και έρχεται απέναντί μου, ξύνει την πολυθρόνα με το κόκκινο βελούδο και χαίρεται όταν θα βγάλω το παπούτσι μου για να της το πετάξω.

Ο τρόπος ζωής μου; Υπερβολικά ήσυχος, ακόμα και για τους περισσότερους συγγραφείς. Δεν έχω τηλεόραση, αν και είμαι πάντα έτοιμη να αγοράσω συσκευή. Διαβάζω πολύ εφημερίδες. Και όταν γράφω ένα βιβλίο, δεν μπορώ να διαβάσω μυθιστορήματα, παρά μόνο διηγήματα. Για εξάσκηση συμμαζεύω τον κήπο μου. Δεν λέω ότι ασχολούμαι με την κηπουρική, γιατί αυτό μου ακούγεται βαρύ, και είναι, ενώ το να το αποκαλείς συμμάζεμα κάνει τη δουλειά να μοιάζει πιο εύκολη. Το ίδιο ισχύει με οποιοδήποτε πρόβλημα ή συμφορά, της δίνεις ένα πιο ανώδυνο όνομα και την έχεις ξεπεράσει σε μεγάλο βαθμό...

Χαίρομαι που έχω γενέθλια την ίδια μέρα με τον Έντγκαρ Άλαν Πόου, 19 Γενάρη. Ήταν ένας ακόμα φυσιολογικός άνθρωπος που αγαπούσε τις γάτες. Η δική τους και της Βιρτζίνια ξάπλωνε στα πόδια του κρεβατιού και όταν η Βιρτζίνια ήταν άρρωστη τη ζέσταινε, γιατί δεν είχαν τα χρήματα να θερμαίνουν επαρκώς την εξοχική κατοικία τους.

Τα σκυλιά είναι δυνατά και ένα Ντόμπερμαν-Πίνσορ έχει τρομακτική παρουσία, αν έχεις ανάγκη από τέτοια παρουσία – σε μια από τις ιστορίες σου. Αλλά οι ιστορίες ενός συγγραφέα είναι ακριβώς αυτό – μυθοπλασία και όχι πραγματικότητα – και πιστεύω ότι τα μυαλά των συγγραφέων είναι αρκετά ενεργητικά ή διαταραγμένα ώστε να χρειάζονται την παρηγορητική αύρα μιας γάτας στο σπίτι. Μια γάτα κάνει το σπίτι πιο οικείο, ένας συγγραφέας δεν είναι ποτέ μόνος του όταν έχει γάτα. Είναι όμως αρκετά μόνος του για να δουλέψει. Και επιπλέον η γάτα είναι ένα έργο τέχνης που κινείται, κοιμάται και διαρκώς αλλάζει.

Ένας συγγραφέας μπορεί να «χρησιμοποιήσει» μια γάτα για να μυρίσει κάτι στο πάτωμα την κατάλληλη στιγμή, αλλά είναι από τις εκδοχές που φαίνονται αληθοφανείς στην αληθινή ζωή και ψεύτικες στη μυθοπλασία. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις έναν σκύλο ή να τον διατάξεις, αλλά η γάτα δεν δέχεται εντολές. Δεν χρησιμοποιεί κανείς έναν καλό πίνακα στον τοίχο ή ένα κοντσέρτο του Μπετόβεν, κι όμως μπορούν να αποτελέσουν αναγκαιότητα στην ύπαρξη ενός ατόμου».

 
Η έκδοση Γάτες, τρία Διηγήματα, ένα Δοκίμιο και επτά Σχέδια (μετάφραση Ανδρ. Αποστολίδης) κυκλοφορεί από τις εκδ. ΑΓΡΑ. Η Πατρίσια Χάισμιθ γεννήθηκε στο Τέξας το 1921 και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη. Πέθανε το 1995 αποτραβηγμένη στην Ελβετία. Έγινε αμέσως ευρύτερα γνωστή με το πρώτο της μυθιστόρημα Ξένοι σ' ένα τρένο (Strangers on a Train), που γυρίστηκε ταινία από τον Άλφρεντ Χίτσκοκ σε σενάριο του Ραίημοντ Τσάντλερ το 1950. Κεντρική της δουλειά η πενταλογία με ήρωα τον Ρίπλεϋ, δύο από τα βιβλία της οποίας γυρίστηκαν ταινίες: Ο Κύριος Ρίπλεϋ από τον Rene Clement (Plein Soleil - 1960), με πρωταγωνιστή τον Alain Delon, και Ο Ρίπλεϋ διασκεδάζει από τον Wim Wenders (Ο Αμερικανός φίλος - 1977) με πρωταγωνιστές τον Bruno Ganz και τον Denis Hopper. Υπήρξε φίλη με τους Eric Ambler, Truman Capote, Joseph Losey, Carson Mac-Cullers κ.ά. Έχει τιμηθεί με τα σπουδαιότερα βραβεία αστυνομικής λογοτεχνίας.

Φωτο: Couturier Cat, Tsuguharu Foujita, 1927


Διαβάστε επίσης:
Αιλουροειδής φιλοσοφία: Ο δεκάλογος
Η τελευταία μαύρη γάτα
Το «Ψι-Ψι-Ψι» βλάπτει την επικοινωνία

εμφάνιση σχολίων