Η ψυχική υγεία Α' ΠΡΟΣΩΠΟ είναι πολιτικό ζήτημα

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Στο φαντασιακό της καπιταλιστικής κοινωνίας, όπου κυριαρχεί η ιδεολογία της αφθονίας, ο δρόμος προς την κορυφή είναι ανοιχτός σε όσους θέλουν να τον επιδιώξουν. Αν δουλέψεις αρκετά σκληρά, ασχέτως από την ταξική, την φυλετική ή την έμφυλή σου θέση, μπορείς να τα καταφέρεις. Αν δεν τα καταφέρεις, τότε μπορείς κατηγορήσεις μονάχα έναν άνθρωπο, εσένα. -Oliver James

– Γιατί λοιπόν επιλέξατε να έρθετε σε μένα; Σας ακούω, πείτε μου.
– Ήρθα επειδή νομίζω πως πλέον δεν μου αρέσει τίποτα.

Αν ζητήσεις από κάποιον να σου περιγράψει την κατάθλιψη, κατά πάσα πιθανότητα θα σου δώσει μερικά συμπτώματα, που πλέον είναι κάτι παραπάνω από κοινά, στις σύγχρονες κοινωνίες. Η κατάθλιψη, μια από τις διαδομένες «ψυχικές νόσους» αλλά και αρκετές «ασθένειες» που τη συνοδεύουν, με βάση την κυρίαρχη ιατρική αντίληψη, είναι πρωτίστως νευρολογικό και δευτερευόντως ατομικό ζήτημα.

Πράγματι. Είναι διαφορετικό να σου λένε πως φταις εσύ και πως δεν υπάρχει κανένα άλλο πρόβλημα. Όλα τα υπόλοιπα βαίνουν καλώς, απλώς οι νευρολογικές σου συνάψεις είναι χαλασμένες. Βέβαια αυτό δεν είναι τίποτα που δεν μπορεί να λυθεί με μια καλή αγωγή και φυσικά με μπόλικη κουβεντούλα από έναν ειδικό.

Είναι όμως τα πράγματα έτσι; Ακόμα και ο όρος «ασθένεια» ή ο όρος «νόσος» έχουν ένα ιδιαίτερο νόημα, αρκετά πυκνό πολιτικά και κοινωνικά. Και αρκετά στρατευμένο. Η νόσος και η ασθένεια υποδηλώνουν μια φυσικοποίηση, μια δεδομένη κατάσταση, που μπορεί μεν να βελτιωθεί ( όχι πάντα) αλλά έχει μια σχεδόν, θεϊκή προέλευση. Κάναμε ό,τι μπορούσαμε. Το παιδί ήταν άρρωστο.
Η ψυχική υγεία είναι ένα από τα πρωτίστως πολιτικά ζητήματα που, όμως, καταλήγουν να αποπολιτικοποιούνται στην πορεία για διάφορους λόγους. Υπάρχει μια, σχεδόν αόρατη, εκ πρώτης όψεως,  σύνδεση μεταξύ του καπιταλιστικού φαντασιακού, του καπιταλιστικού ρεαλισμού, όπως θα έλεγε ο Μαρκ Φίσερ, και της ψυχικής υγείας.

Στην Ελλάδα η αλήθεια είναι πως δεν καταπιανόμαστε όσο θα έπρεπε με κάτι τέτοια θέματα. Και αυτό είναι πρόβλημα. Είναι πρόβλημα ακόμα και όταν μετά τις καραντίνες, μετά από συνεχόμενες οικονομικές κρίσεις, μετά από περιβαλλοντικές κρίσεις, τα ποσοστά επιδείνωσης της ψυχικής υγείας τερματίζονται.Το να συνειδητοποιήσεις πως δεν υπάρχει εναλλακτική, πως είναι πιο εύκολο να φανταστείς το τέλος του κόσμου παρά το τέλος του καπιταλισμού, δηλαδή του Τώρα, ενός Τώρα που για πολλούς είναι αβάσταχτο, συνιστά ένα βαθύ υπαρξιακό σοκ. Ένα Τραύμα.

Άκου, φίλε, θα κουβαλάς για πάντα εκείνο το Χρέος των γονιών σου στην τράπεζα, στην Εφορία και στη ΔΕΗ. Έφαγες όλη σου τη ζωή δουλεύοντας ή σπουδάζοντας, αλλά δυστυχώς για σένα, δεν τα πήγες αρκετά καλά και τώρα θα καταδικαστείς σε μια συνεχιζόμενη μετριότητα όπου θα παίρνεις τον κατώτατο ή έστω τον βασικό, μέχρι κατά πάσα πιθανότητα να φτάσεις 50 χρονών και να πεθάνεις από καρκίνο. Καλώς ήρθες στην πρώτη μέρα της υπόλοιπης ζωής σου.

Στη συζήτηση για την ψυχική υγεία, λοιπόν, είναι εύκολο να επικεντρωθούμε στη χημεία και τον εγκέφαλο του Ατόμου. Γιατί, αν δεν το κάνουμε, θα πρέπει να βρούμε ποιος πραγματικά φταίει.

Είναι προσωπικό και ατομικό ζήτημα του καθενός; Ή μήπως υπάρχει κάτι βαθύτερο και ενδεχομένως δομικό στον τρόπο με τον οποίο φτιάχνονται και λειτουργούν οι κοινωνίες μας;

Είναι η ψυχική ασθένεια το κόστος του να ζεις σε μια οργανωμένη, πλήρως λειτουργική και γενικώς γαμάτη, καπιταλιστική κοινωνία;

Είναι ο καπιταλισμός τόσο καλός που αξίζει να μην μπορώ να βρω τη δύναμη να σηκωθώ από το κρεβάτι μου το πρωί; Αξίζει το Playstation 5 να έχω αυτοκτονικές τάσεις γιατί δεν μπορώ βρω τη θέση μου μέσα σε μια τόσο λειτουργική κοινωνία, που με κάνει να αισθάνομαι εντελώς μη λειτουργικός και μη παραγωγικός; Είμαι άραγε λειτουργικός και παραγωγικός μόνο όταν καταναλώνω; Γιατί φαίνεται πως μόνο αυτό έχει μάλλον σημασία.

Η κατάθλιψή σου (μου) είναι πολιτικό ζήτημα, γιατί, αρχικά, τροφοδοτεί μια ολόκληρη βιομηχανία. Φαρμακευτικές, γιατροί, βιβλία αυτοβοήθειας, audiobooks, motivators, pick up artists, γιόγκα, Κοέλο, Δεγαμινιώτης, Κρισναμούρτι, instagrammers, influencers, κεραλοιφές, ενδυναμωτικές βιταμίνες. Είναι τρομερό το πόσο πολύ θα επενδύσει η ελεύθερη αγορά και το κεφάλαιο στην υπόσχεση της ευτυχίας και όχι στην ίδια την ευτυχία, για να σε κρατήσει δυστυχισμένο.

Είναι πολιτικό ζήτημα γιατί αποκρύπτει τις κυρίαρχες αντιθέσεις, της τάξης, του φύλου και της φυλής, από τον δημόσιο λόγο. Εάν εξαναγκάστηκες σε φυγή από τη χώρα σου γιατί οι ΗΠΑ αποφάσισαν ότι θέλουν να βρουν πετρέλαιο και τώρα μένεις μέσα σε κοντέινερ σε ειδικά διαμορφωμένα «κέντρα κράτησης» και δεν είσαι ψυχικά υγιής, τότε μάλλον δεν είναι νευρολογικό ζήτημα. Είναι κάτι άλλο.

Εάν έχεις κολλήσει 10 χρόνια σε μια βαρετή εργασία, βλέπεις τα χρέη σου να συσσωρεύονται, γιατί ο καπιταλισμός και η ελεύθερη αγορά έχουν ραντεβού ακριβείας με την κρίση και δεν θέλεις να συνεχίσεις να ζεις τη μέρα της μαρμότας, τότε πάλι μάλλον δεν φταίνε οι νευρολογικές σου συνάψεις.

Η ίδια η ζωή, η καθημερινότητα, έχει γίνει για την πλειοψηφία του κόσμου αβάσταχτη. Όταν στα 20 και στα 25 σου, «ξεκινάς» ουσιαστικά τη ζωή σου, γνωρίζοντας ότι λίαν συντόμως θα κληρονομήσεις ένα Χρέος, χωρίς να έχεις ερωτηθεί για αυτό, τότε ξεκινάς ήδη έναν, λίγο πολύ, χαμένο αγώνα.

Υπερβολικό στρες, υπερβολικό άγχος, έλλειψη ύπνου, γκρι μαλλιά ή καράφλα από τα 23. Ένας φαύλος κύκλος που τροφοδοτεί ένα συνεχώς αυξανόμενο Χρέος, ένα Τραύμα, ανοιχτό που συνεχώς αιμορραγεί. Αν κάτι αιμορραγεί για πολύ καιρό, στο τέλος θα πεθάνει. Δεν υπάρχει περίπτωση να τα καταφέρει.
 
Διαβάστε επίσης: Η κατάθλιψη είναι πολιτικό ζήτημα

Η κατάθλιψη είναι πολιτικό ζήτημα. Η ψυχική υγεία είναι πολιτικό ζήτημα. Η ψυχική υγεία είναι εκείνο το πράγμα που εκχωρεί το άτομο σε κάποια ανώτερη Αρχή, προκειμένου να έχει το προνόμιο να ζει σε οργανωμένες καπιταλιστικές κοινωνίες. Είναι το Χρέος απέναντι σε αποφάσεις που κανείς δεν κλήθηκε να πάρει, όμως όλοι πρέπει να εφαρμόσουμε. Σε περιπτώσεις όπου εκδηλώνονται κοινωνικές, δηλαδή πολιτικές, κρίσεις (οικονομικές, υγειονομικές, περιβαλλοντικές), τα ποσοστά κατάθλιψης, κατανάλωσης ψυχοφαρμάκων και ναρκωτικών εκτινάσσονται στα ύψη. Δυστυχώς, μέσα στη μαυρίλα του καπιταλιστικού ρεαλισμού, μας λείπουν, κοινωνικά και πολιτικά, τα εργαλεία εκείνα που θα μας βοηθήσουν να μετατρέψουμε την κατάθλιψη από ατομικό ζήτημα σε συλλογικό και κοινωνικό.

Ταυτόχρονα είναι και ιδιαίτερα δύσκολο να συζητήσεις για την ψυχική υγεία και τις πολιτικές της ρίζες, όταν υπάρχει κόσμος ο οποίος, με το που ξυπνάει, κυριολεκτικά σκέφτεται τον πιο εύκολο τρόπο να δέσει μια θηλιά, ή κόσμος που δεν βγαίνει σε μπαλκόνια επειδή δεν μπορεί να αντισταθεί στην γοητεία του Κενού.

Δεν είναι καθόλου εύκολο να μιλάει κανείς, με άνεση κιόλας, για την ψυχική υγεία. Υπάρχει το στίγμα, υπάρχουν οι «έλα μωρέ, τίποτα δεν είναι, βγες μια μαζί μας έξω και θα σου φύγει», υπάρχει ένας ολόκληρος στημένος μηχανισμός που θα σε καταστείλει, θα σου κόψει την φωνή, θα σε κάνει να αισθανθείς μικρός και αδύναμος, γιατί στην τελική, μάλλον εσύ φταις.

Η ζωή που ζούμε είναι υπερβολικά βάρβαρη για να μην υπάρχει καμία απολύτως εναλλακτική. Έχοντας βάλει νεκρά και απλώς πηγαίνοντας στον ίδιο δρόμο που γνωρίζουμε ότι καταλήγει σε αδιέξοδο, αποφεύγουμε να μιλάμε για πράγματα που γνωρίζουμε ότι έχουν πολιτική φύση και δομή. Για να καταπολεμήσουμε το συλλογικό μας Τραύμα, οφείλουμε πρώτα να το αναγνωρίσουμε ως τέτοιο. Να δούμε ποιος κρατάει το μαχαίρι που μας τραυμάτισε. Και μετά να δούμε πώς θα τον αφοπλίσουμε.
 

Να πολιτικοποιήσουμε την ψυχική υγεία, Κώστας Σαββόπουλος, ΣΚΡΑ-punk

 

εμφάνιση σχολίων