Τα παιδιά που πλήττονται ζουν συχνά στη Σουηδία εδώ και χρόνια, μιλούν τη γλώσσα και έχουν προσαρμοστεί καλά στις σκανδιναβικές ζωές τους
Οι επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται με αυτά τα παιδιά συμφωνούν ότι ένα τραύμα είναι αυτό που τους έχει προκαλέσει να αποσυρθούν από τον κόσμο.
Πρόκειται για παιδιά που είναι πιο ευάλωτα, όπως εκείνα που έχουν βιώσει ακραίες βιαιότητες -συχνά κατά των γονέων τους- ή των οποίων οι οικογένειες έχουν βρεθεί σε ένα βαθιά ανασφαλές περιβάλλον. Οι γονείς της Σόφι έχουν μια τρομακτική ιστορία εκβιασμού και δίωξης από την τοπική μαφία της χώρας τους. Τον Σεπτέμβριο του 2015 το αυτοκίνητό τους σταμάτησε μια ομάδα από άνδρες με αστυνομική στολή. «Μας έσυραν έξω, η Σόφι ήταν στο αυτοκίνητο και η Σόφι είδε να με χτυπούν», θυμάται ο πατέρας της.
Η μητέρα της Σόφι την πήγε στο σπίτι ενός φίλου. Το μικρό κορίτσι ήταν πολύ αναστατωμένο. Φώναζε «Πηγαίνετε να βρείτε τον μπαμπά μου!», και κλωτσούσε τον τοίχο με τα πόδια της. Τρεις ημέρες αργότερα, ο πατέρας της ήρθε σε επαφή μαζί τους και η οικογένεια παρέμεινε εν κινήσει και κρυβόταν σε σπίτια των φίλων μέχρι να φύγουν για τη Σουηδία τρεις μήνες αργότερα. Κατά την άφιξή τους κρατήθηκαν για ώρες από τη σουηδική αστυνομία. Στη συνέχεια, πολύ γρήγορα, η Σόφι εκδήλωσε επιδείνωση. Σύντομα, η οικογένεια πληροφορήθηκε ότι δεν θα μπορούσε να μείνει στη Σουηδία.
Η Σόφι άκουσε τα πάντα όσα ειπώθηκαν στη συνάντηση με το Συμβούλιο Μετανάστευσης και στο σημείο αυτό σταμάτησε να μιλάει και να τρώει.
Το σύνδρομο παραίτησης αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη Σουηδία στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Περισσότερες από 400 περιπτώσεις αναφέρθηκαν κατά τα έτη 2003-2005. Καθώς περισσότεροι Σουηδοί άρχισαν να ανησυχούν για τις συνέπειες της μετανάστευσης,
αυτά τα «απαθή παιδιά», όπως ήταν γνωστά, έγιναν ένα τεράστιο πολιτικό ζήτημα. Υπήρχαν αναφορές που έλεγαν πως οι γονείς τα δηλητηρίαζαν για να εξασφαλίσουν κατοικία. Καμία από αυτές τις ιστορίες δεν είναι αποδεδειγμένη. Κατά την τελευταία δεκαετία, ο αριθμός των παιδιών που αναφέρθηκαν με σύνδρομο παραίτησης έχει μειωθεί. Το Εθνικό Συμβούλιο Υγείας της Σουηδίας δήλωσε πρόσφατα ότι υπήρχαν 169 περιπτώσεις τα έτη 2015 και 2016.
Πρόκειται για παιδιά που είναι πιο ευάλωτα, όπως εκείνα που έχουν βιώσει ακραίες βιαιότητες -συχνά κατά των γονέων τους
Παραμένει άξιο απορίας το γιατί τα παιδιά που ανήκουν σε συγκεκριμένες γεωγραφικές και εθνοτικές ομάδες
είναι τα πιο ευάλωτα: τα παιδιά από την πρώην ΕΣΣΔ, τα Βαλκάνια, τα παιδιά Ρομά... Μόνο ένας μικρός αριθμός ήταν ασυνόδευτοι μετανάστες, κανένας δεν ήταν αφρικανός και πολύ λίγοι ήταν ασιάτες. Σε αντίθεση με τη Σόφι, τα παιδιά που πλήττονται ζουν συχνά στη Σουηδία εδώ και χρόνια, μιλούν τη γλώσσα και έχουν προσαρμοστεί καλά στις νέες σκανδιναβικές ζωές τους.
Πολυάριθμες καταστάσεις που μοιάζουν με σύνδρομο παραίτησης έχουν αναφερθεί πιο πριν -όπως μεταξύ των κρατουμένων στρατοπέδου συγκέντρωσης των Ναζί, για παράδειγμα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 διαπιστώθηκε μια παρόμοια κατάσταση αλλά υπήρξαν μόνο λίγες περιπτώσεις και κανένας από αυτούς δεν ήταν μεταξύ των αιτούντων άσυλο.
«Η πιο εύλογη εξήγηση είναι ότι υπάρχουν κάποιοι κοινωνικο-πολιτιστικοί παράγοντες που είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη αυτής της κατάστασης»
«Κατά την άποψή μας, δεν έχουν εντοπιστεί περιπτώσεις εκτός της Σουηδίας», γράφει ο Dr Karl Sallin, παιδίατρος στο Νοσοκομείο Παίδων της Astrid Lindgren, στη Στοκχόλμη. Πώς μπορεί όμως μια ασθένεια να «σέβεται» εθνικά σύνορα; Δεν υπάρχει οριστική απάντηση σε αυτή την ερώτηση, λέει ο Sallin, ο οποίος ερευνά το σύνδρομο παραίτησης για το διδακτορικό του. «Η πιο εύλογη εξήγηση είναι ότι υπάρχουν κάποιοι κοινωνικο-πολιτιστικοί παράγοντες που είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη αυτής της κατάστασης. Ένας ορισμένος τρόπος αντίδρασης σε τραυματικά γεγονότα, φαίνεται να εκδηλώνεται σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο».
Θα μπορούσε αυτό το σύνδρομο να είναι μεταδοτικό; «Αν κοιτάξετε την πρώτη κιόλας υπόθεση το 1998 στη Βόρεια Σουηδία,
μόλις αναφέρθηκε αυτή η υπόθεση, υπήρχαν και άλλες περιπτώσεις στην ίδια περιοχή και υπήρξαν επίσης περιπτώσεις αδελφών, όπου πρώτα εξελίχθηκε στο ένα παιδί και στη συνέχεια στο άλλο. Όμως δεν είναι σίγουρο πως πρέπει να υπάρχει απευθείας επαφή για να εξελιχθεί. Αυτό χρειάζεται κι άλλη διερεύνηση» λέει ο Salin.
Η άποψη που επικρατεί συνήθως μεταξύ των γιατρών που θεραπεύουν τα παιδιά με σύνδρομο παραίτησης, είναι ότι
η ανάκαμψη εξαρτάται από το αν αισθάνονται ασφαλή και η άδεια μόνιμης παραμονής είναι αυτή που ξεκινά αυτή τη διαδικασία ίασης. Ωστόσο, τα στοιχεία από την πόλη Σκάρα στη νότια Σουηδία δείχνουν ότι υπάρχει ένας τρόπος θεραπείας των παιδιών με σύνδρομο παραίτησης, ακόμη και αν η οικογένεια δεν έχει μόνιμη κατοικία. «Κατά τη δική μας άποψη, αυτή η συγκεκριμένη ασθένεια έχει να κάνει με το προηγούμενο τραύμα και όχι με το άσυλο", λέει η Annica Carlshamre, ανώτερος κοινωνικός λειτουργός της Gryning Health, μιας εταιρείας που «τρέχει» το Solsidan, μια στέγη για κάθε είδους διαταραγμένα παιδιά. «Με κάποιο τρόπο το παιδί θα πρέπει να αισθάνεται ότι υπάρχει ελπίδα, κάτι για το οποίο θα θέλει να ζήσει».
Μέχρι πρόσφατα, οικογένειες με άρρωστο παιδί είχαν τη δυνατότητα να μείνουν στη Σουηδία. Αλλά η άφιξη περίπου 300.000 μεταναστών τα τελευταία τρία χρόνια οδήγησε σε αλλαγή της νομοθεσίας. Το 2016 τέθηκε σε ισχύ ένας νέος προσωρινός νόμος ο οποίος περιορίζει τις πιθανότητες όλων των αιτούντων άσυλο να λάβουν μόνιμη κατοικία. Οι υποψήφιοι λαμβάνουν άδεια τριών ετών ή δεκατριών μηνών. Η οικογένεια της Σόφι έχει διορία ως τον Μάρτιο του 2018.
«Με κάποιο τρόπο το παιδί θα πρέπει να αισθάνεται ότι υπάρχει ελπίδα, κάτι για το οποίο θα θέλει να ζήσει»
Όταν τα παιδιά είναι μάρτυρες βίας ή απειλών εναντίον ενός γονέα, η πιο σημαντική σχέση τους στον κόσμο είναι ξεριζωμένη, πιστεύουν οι φροντιστές στο Solsidan. «Τότε το παιδί καταλαβαίνει - η μητέρα μου δεν μπορεί να με φροντίσει. Και εγκαταλείπει την ελπίδα, επειδή γνωρίζει ότι είναι απόλυτα εξαρτημένο από τον γονέα. Όταν συμβεί αυτό, τι μπορεί να κάνει το παιδί;».
«Παίζουμε για αυτά μέχρι να μπορούν να παίξουν μόνα τους» λέει η Annica Carlshamre. «Και χορεύουμε και ακούμε μουσική. Θέλουμε να ζωντανέψουμε όλες τις αισθήσεις μας. Έτσι μπορούμε να πάρουμε λίγη Coca Cola, και τη βάζουμε στο στόμα τους, ώστε να δοκιμάσουν κάτι γλυκό. Ακόμα κι αν τροφοδοτούνται με σωλήνες, τα βάζουμε στην κουζίνα, ώστε να μυρίζουν τα τρόφιμα. Έχουμε την προσδοκία ότι θέλουν να ζήσουν και όλες οι δυνατότητές τους παραμένουν εκεί. Αυτό το έργο απαιτεί πολλή ενέργεια επειδή πρέπει να ζήσουμε εμείς για τα παιδιά μέχρι να αρχίσουν να ζουν μόνα τους». Ο μεγαλύτερος χρόνος που χρειάστηκε για να ανακάμψει ένα παιδί ήταν έξι μήνες. Συχνά τα παιδιά δεν έχουν καμία επαφή με τους γονείς τους μέχρι να μπορέσουν να μιλήσουν μαζί τους στο τηλέφωνο.
Από τα 35 παιδιά που έχει συναντήσει η Calshamre όλα αυτά τα χρόνια, ένα από αυτά έλαβε την άδεια να παραμείνει στη Σουηδία, ενώ ήταν ακόμα στο Solsidan. Τα υπόλοιπα ανάρρωσαν πριν να εξασφαλισθεί το καθεστώς ασύλου τους.
Θα μπορούσε αυτή η θεραπεία να βοηθήσει τη Σόφι; Τι πιστεύουν οι γονείς της ότι θα βοηθήσουν την ανάκαμψή της; «Για να ξυπνήσει, ο γιατρός λέει ότι αυτή και η οικογένειά της θα πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς». Ο μεγαλύτερος φόβος τους είναι ότι θα μεταφερθούν πίσω στη χώρα τους και ότι οι άνδρες που τους οδήγησαν ως εδώ, θα τους ξαναβρούν. «Είπαν ότι θα μας σκοτώσουν. Δεν υπάρχει τίποτα πιο καταστροφικό που μπορεί να συμβεί».
Πηγή: BBC. Μετάφραση/επιμέλεια: Μαριανίνα Πάτσα για το DOCTV.GR