Αρχείο Καβάφη, οδός CULTURE Φρυνίχου, Πλάκα

CULTURE

Το κτίριο του Αρχείου Καβάφη είναι ένας χώρος ανοιχτός σε όλους, σε κοινό και μελετητές. Ο χώρος περιλαμβάνει πέντε αίθουσες για το κοινό: μία αίθουσα με τα προσωπικά αντικείμενα του Κ. Π. Καβάφη, μία αίθουσα με αντικείμενα, βιβλία, αλλά και έργα τέχνης με αναφορές στο έργο του Καβάφη, μία αίθουσα αφιερωμένη στην Αθήνα του Καβάφη, μία αίθουσα με σύγχρονα έργα εμπνευσμένα από τον ποιητή, και το Αναγνωστήριο. Το αρχείο και η βιβλιοθήκη φυλάσσονται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κατά τη συνήθη πρακτική των αρχείων, εντός του νέου χώρου.

Οι αίθουσες με τη συλλογή από προσωπικά αντικείμενα και έπιπλα, οικογενειακές φωτογραφίες, ένα αντίγραφο των διάσημων γυαλιών του, το γραφείο του, αγαπημένα του αντικείμενα, αλλά και έξι προσωπογραφίες του από σύγχρονούς του καλλιτέχνες μας μεταφέρουν στον Καβαφικό κόσμο.

Λέξεις και αντικείμενα: Αντίγραφα των ποιημάτων του συνομιλούν με τα αντικείμενα του χώρου. Και ανάμεσα σε αυτά δύο, που ο ποιητής δεν άγγιξε ποτέ, αλλά εκτίθενται στον χώρο: πρόκειται για την νεκρική μάσκα του, αλλά και για την πρώτη έκδοση των καβαφικών ποιημάτων, σε φιλολογική επιμέλεια Ρίκας Σεγκοπούλου και εικονογράφηση Τάκη Καλμούχου, η οποία τυπώθηκε το 1935, μετά τον θάνατό του.

Μια νέα αίθουσα, μας συνδέει με την οικία του στην Αλεξάνδρεια

Η νέα αίθουσα: Σε συνέχεια της αίθουσας με τα αντικείμενα του ποιητή, μια νέα αίθουσα μας συνδέει με την οικία του στην Αλεξάνδρεια, γεμάτη από πορσελάνες και κεραμικά από την Κίνα, έπιπλα arabesque τεχνοτροπίας από ξύλο και φίλντισι. Γράφει ο Ι. Α. Σαρεγιάννης στο βιβλίο «Σχόλια στον Καβάφη» (εκδ. Ίκαρος, 1964): «Το σπίτι του Καβάφη βρισκόταν σ ‘ένα πάνω πάτωμα μισολαϊκής και ατημέλητης πολυκατοικίας. Μόλις έμπαινες, έβλεπες ένα διάδρομο φαρδύ, κατάφορο με έπιπλα. Τοίχος πουθενά δε φαινόταν, παντού ήταν κρεμασμένοι πίνακες ζωγραφικής, και ιδίως κάτι ράφια ή αραβικές εταζέρες με άπειρα βάζα, μικρά, μεγάλα, ή και πελώρια ακόμη..».

Από τον Αριστοτέλη στον Σέρλοκ Χολμς: Στον ίδιο χώρο, ανακαλύπτουμε το αναγνωστικό προφίλ του ποιητή μέσα από 966 βιβλία της βιβλιοθήκης του. Από τη λατινική έκδοση των «Πολιτικών» του Αριστοτέλη (1556), διακοσμημένη με το βασιλικό οικόσημο της Μαρίας Α' της Σκωτίας, στον πρώτο τόμο της μελέτης The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (1820) του Edward Gibbon στα αγγλικά, από την Βίβλο σε αγγλική μετάφραση (1877), στο Κοράνιο (1886) σε ελληνική μετάφραση ή στη συλλογή αστυνομικών ιστοριών The Return of Sherlock Holmes (1905) του A. Conan Doyle. Κάποια από αυτά τα βιβλία, φέρουν και την κτητορική σφραγίδα CPC του Καβάφη.

Μια σειρά ζωγραφικών έργων φωτίζουν τις σχέσεις του ποιητή με σύγχρονούς του καλλιτέχνες, όπως τον Θεόδωρο Ράλλη, έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες εκπροσώπους του οριενταλισμού, ο οποίος διατηρούσε εργαστήριο στο Κάιρο και φαίνεται να είχε αναπτύξει μια σχέση καλλιτεχνικής επικοινωνίας με τον ποιητή, αλλά και με μεταγενέστερους καλλιτέχνες, όπως τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, ο οποίος δεν είχε γνωρίσει ποτέ τον Καβάφη, αλλά αγαπούσε την ποίησή του. Ο ίδιος, επίσης, εικονογράφησε και επιμελήθηκε έκδοση των ποιημάτων του Καβάφη που κυκλοφόρησε το 1966 από τις εκδόσεις Ίκαρος.

«Αγαπώ τόσῳ πολύ τας Αθήνας»

«Η Αθήνα του Καβάφη»: Στην συγκεκριμένη αίθουσα βρίσκουμε σελίδες από τα ημερολόγια που κράτησε ο Καβάφης στα ταξίδια του στην Αθήνα και πλήθος επιστολών θαυμασμού για το έργο του ποιητή από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, τον Ίωνα Δραγούμη, τον Άγγελο Σικελιανό, τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Τέλλο Άγρα, τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και τον νομικό και οικονομολόγο Γεώργιο Χαριτάκη, ο οποίος μετέφερε τα καλά λόγια του Κωστή Παλαμά για το έργο του Καβάφη, μεταξύ άλλων. Η αίθουσα περιλαμβάνει επίσης εκδόσεις διακεκριμένων Αθηναίων ποιητών και πεζογράφων με χειρόγραφες αφιερώσεις τους στον Καβάφη. Ο Άγγελος Σικελιανός τού αφιέρωσε τον «Τελευταίο Ορφικό Διθύραμβο» (1932), ο Κώστας Καρυωτάκης τα «Νηπενθή» (1921), ο Μιλτιάδης Μαλακάσης τα «Αντίφωνα» (1931), ο Γιώργος Θεοτοκάς τις «Ώρες αργίας» (1931) και η Γαλάτεια Καζαντζάκη το «11 π.μ. − 1 μ.μ. κι’ άλλα διηγήματα» (1929).

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα: Δέκα χρόνια πριν από το πρώτο του ταξίδι στην Αθήνα, ο Καβάφης είχε υποστηρίξει την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα, τα οποία είχε δει από κοντά σε νεαρή ηλικία κατά την παραμονή του στο Λονδίνο. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται τα άρθρα του για το θέμα δημοσιεύτηκαν τόσο στα αγγλικά όσο και στα ελληνικά και δείχνουν πόσο στενά παρακολουθούσε τη βρετανική συζήτηση γύρω από το ζήτημα. Ο Καβάφης δοκίμασε την τύχη του στη δημοσιογραφία κατά τη δεκαετία του 1890, παρά τη συμβουλή της νονάς του από την Αθήνα, η οποία τον αποθάρρυνε από το να την ακολουθήσει ως επάγγελμα.

Στη νέα αίθουσα που άνοιξε στον χώρο, καλλιτέχνες του σήμερα δημιουργούν έργα με έμπνευση από το έργο του Κ. Π. Καβάφη. Πώς συνομιλεί ο ποιητής με τους σύγχρονους καλλιτέχνες των εικαστικών και κινηματογραφικών τεχνών; Πώς αποδίδεται το έργο, η μορφή του ποιητή, αλλά και το καβαφικό περιβάλλον της Αλεξάνδρειας, μέσα από έργα και αναθέσεις του Ιδρύματος Ωνάση; Μέσα από οκτώ βίντεο έργα του Visual Cavafy και το χειροποίητο βιβλίο που διαβάζεται συλλογικά από το κοινό κατά τη διάρκεια της performance "Constantinopoliad", τα οποία παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο φεστιβάλ "Archive of Desire" στην Νέα Υόρκη την άνοιξη του 2023, βλέπουμε την παγκόσμια και διαχρονική επιρροή του ποιητή, 160 χρόνια από την επέτειο γέννησής του. Τα έργα που παρουσιάζονται στη Φρυνίχου, ξετυλίγουν τις αφηγήσεις τους γύρω από τη ζωή του Καβάφη και την Αλεξάνδρεια - όπου και βρίσκεται η αποκατεστημένη, πλέον, Οικία Καβάφη – ανοίγοντας έναν δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των ιστοριών που έχουν να μας πουν τα δύο αυτά κτίρια.

Το Αναγνωστήριο φιλοξενούνται και δύο ενότητες έργων τέχνης. Στην ενότητα «Προσωπογραφίες του Καβάφη» παρουσιάζεται ο ποιητής μέσα από τη ματιά σπουδαίων καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε έξι ιδιαίτερες προσωπογραφίες από τους Νίκο Εγγονόπουλο, David Levine, Γιώργο Ιωάννου, Σωτήρη Σόρογκα, Άρια Κομιανού και Γιάννη Κυριακίδη. Από την άλλη, η ενότητα «Αιγυπτιώτες ζωγράφοι» μας καλεί να φανταστούμε την καθημερινότητα στην Αλεξάνδρεια της εποχής του Κ. Π. Καβάφη, μέσα από δέκα έργα τέχνης σύγχρονων του ποιητή ζωγράφων από την Αίγυπτο –Νικόλαος Γώγος, Τάκης Καλμούχος, Δημήτρης Λίτσας, Θάλεια Φλωρά-Καραβία– που αποτυπώνουν στιγμιότυπα της ζωής στην πόλη όπου γεννήθηκε και έζησε ο ίδιος. Τέλος, η σύγχρονη Αιγύπτια εικαστικός Farida El Gazzar αποτυπώνει στιγμές στον χρόνο και το περιβάλλον της Αλεξάνδρειας και της Αιγύπτου.

Το κτίριο της οδού Φρυνίχου 16 είναι χτισμένο το 1910. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1978 και μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που χρειάζεται ειδική προστασία, καθώς παρουσιάζει εξαιρετικό και μορφολογικό ενδιαφέρον με έντονα στοιχεία εκλεκτικισμού της περιόδου 1920-1930. Επιπλέον, η διακόσμηση της πρόσοψής του είναι εντυπωσιακή, με επιτυχημένη χρήση των αψίδων στα ανοίγματα. Το κτίριο σώζεται σε άριστη κατάσταση και δένει αρμονικά με το περιβάλλον, καθώς η οδός Φρυνίχου αποτελεί μια από τις οδούς προσπέλασης της Πλάκας και διασώζει αρκετά αξιόλογα κτίσματα της ίδιας περιόδου. Το 1989 πραγματοποιήθηκε διώροφη προσθήκη με υπόγειο κατ’ επέκταση του υπάρχοντος διατηρητέου κτιρίου. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, απαγορεύεται η αφαίρεση, η αλλοίωση ή η καταστροφή των επιμέρους διακοσμητικών και αρχιτεκτονικών του στοιχείων αλλά και του ίδιου του κτιρίου. Παρά τον εξωτερικό εκλεκτικιστικό-νεομπαρόκ πλούσιο διάκοσμο, στον εσωτερικό του χώρο δεν έχει κάποια αντίστοιχη αρχιτεκτονική.

Ο αρχικός σχεδιασμός της έκθεσης υλοποιήθηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Flux-office. Μέσα στον πρώτο χρόνο λειτουργίας του Αρχείου Καβάφη, ο σχεδιασμός εξελίχθηκε και προσαρμόστηκε, με στόχο την περαιτέρω ανάδειξη του πλούτου του αρχείου και τη δημιουργία μιας ακόμη πιο ολοκληρωμένης και εμπλουτισμένης εμπειρίας για επισκέπτες και ερευνητές.

Το Ίδρυμα Ωνάση απέκτησε το αρχείο Καβάφη στα τέλη του 2012, διασφαλίζοντας την παραμονή του στην Ελλάδα και αποτρέποντας τον ενδεχόμενο κατακερματισμό του. Σκοπός του Ιδρύματος Ωνάση είναι η ανοιχτότητα και η ελεύθερη πρόσβαση στο αρχείο κοινού και ερευνητών, καθώς και η διάδοση του διεθνούς χαρακτήρα της ποίησης του Κ. Π. Καβάφη. Την ίδια στιγμή, το αρχείο εμπλούτισε τις συλλογές της Ωνασείου Βιβλιοθήκης με σπάνιες εκδόσεις και την πολιτιστική κληρονομιά επτά αιώνων.

Μετά τη δημοσίευση της ψηφιακής συλλογής του Αρχείου Καβάφη τον Μάρτιο του 2019, η οποία κατέστησε το αρχείο ανοιχτό και προσιτό σε όλους, το Ίδρυμα Ωνάση επένδυσε στη δημιουργία του Αρχείου Καβάφη, ενός χώρου στην Αθήνα για το αρχείο του ποιητή, που εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2023. Τον Δεκέμβριο του 2024, το Αρχείο Καβάφη δίνει πρόσβαση στο κοινό σε δύο επιπλέον αίθουσες του κτιρίου, με περισσότερα αντικείμενα και βιβλία της βιβλιοθήκης του ποιητή, έργα τέχνης εμπνευσμένα από τον ίδιο από καλλιτέχνες σύγχρονούς τους, αλλά και έργα που δημιούργησαν και παρουσίασαν σύγχρονοι καλλιτέχνες στο πλαίσιο του φεστιβάλ “Archive of Desire” του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη (28 Απριλίου - 6 Μαΐου 2023).
 
Αρχείο Καβάφη: Φρυνίχου 16B, Πλάκα, Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη & Σάββατο, 11:00-18:00, Είσοδος ελεύθερη, Πληροφορίες: 210 3713 000. Οι επισκέψεις για ερευνητικό σκοπό στο αρχείο και τη βιβλιοθήκη Καβάφη πραγματοποιούνται κατόπιν σχετικού αιτήματος μέσω της συνημμένης φόρμας. Ο χώρος δεν είναι ακόμα προσβάσιμος από ΑΜΕΑ.

Διαβάστε επίσης: Οδός Κ. Π. Καβάφη 4, Αλεξάνδρεια


 

εμφάνιση σχολίων